Konczy sie era cenowej konkurencyjnosci

MFW opublikował dokument, w którym szczegółowo omawia sytuację gospodarczą Polski oraz rekomenduje zestaw potrzebnych działań. Ekonomiści funduszu nawołują Polskę do podwyższenia i zrównania wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn, zwiększenia progresywności systemu podatkowego, oparcia podatku od nieruchomości na wartości rynkowej, a nie metrażu, lepszego ukierunkowania świadczeń socjalnych czy ujednolicenia stawek VAT. Wszystkie te wskazówki są słuszne, ale rekomendacje reform nie są odkrywcze. Pozostają w sferze politycznych postulatów od kilku lat, lecz nikt ich nie podejmuje, bo w większości są politycznie niewykonalne. Zmiana stosunku do tych trudnych tematów wydaje się możliwa dopiero wówczas, gdy konsekwencje braku tych wszystkich kroków zaczną bardziej dotykać gospodarkę, finanse publiczne, społeczeństwo i w konsekwencji samych polityków. Jedna z kwestii przykuwa szczególną uwagę, bo dotyczy zjawiska, które wywiera presję na gospodarkę tu i teraz. Mianowicie MFW zwraca uwagę na fakt, że gospodarka Polski z kraju taniej i wydajnej siły roboczej staje się krajem pracy wciąż wydajnej, ale już zdecydowanie droższej. W latach 2011-2022 realny efektywny kurs walutowy zmniejszył się o 12,3 proc., natomiast w latach 2022-2024 wzrósł o 20,3 proc. Czyli wcześniej ceny towarów i usług produkowanych w Polsce wyrażonych w walucie zagranicznej bardzo szybko spadały na tle innych krajów, a teraz bardzo szybko rosną. Między innymi dlatego nasi eksporterzy po światowym kryzysie finansowym przeżywali miodowe lata, będąc ważnym motorem wzrostu gospodarczego, a dziś przeżywają stagnację. Oczywiście, ważnym czynnikiem jest dekoniunktura w Niemczech, czy szerzej w strefie euro, ale to nie przeczy tezie, że trudno jest zwiększać udziały na rynkach zagranicznych, gdy cena przestaje być złotą monetą. Innymi słowy, model bazujący na niskich kosztach pracy, wysokim udziale eksportu dóbr w łańcuchach wartości szybko traci na znaczeniu w wyniku nagłych zmian realnego efektywnego kursu walutowego. Odzwierciedleniem tego jest kryzys w branży transportowej, najgorszy od wielu lat czas w IT, czy marazm w eksporcie towarów AGD. Trzeba więc się zaadaptować do zmian. W jaki sposób? Polska musi przejść od imitacji technologii do innowacji, czyli tworzenia własnych technologii, które dodatkowo będą wysoko zaawansowane. Wtedy przewaga komparatywna gospodarki nie będzie już bazować na cenie, ale na zaawansowanych technologiach, know-how i kapitale ludzkim. Musi nastąpić przesunięcie konkurencyjności. Ale zdiagnozowanie problemu czy przedstawienie zmian to żadna sztuka. Sztuką jest zidentyfikowanie i implementacja działań, które zmienią rzeczywistość na lepszą. Co więc Polska musi zrobić? Dużo działań leży w gestii państwa, a najważniejsze to istotne zwiększenie wydatków na badania i rozwój, stworzenie klastrów przemysłowo-naukowych ułatwiających komercjalizację wyników badań, podniesienie finansowania na edukację wyższą (szczególnie na nauki ścisłe i kierunki techniczne), wprowadzenie programów szkoleniowych dla osób w średnim wieku i starszych. Po stronie sektora prywatnego na pewno musi poprawić się dostęp do finansowania zewnętrznego dla firm, bo pieniędzy nie brakuje, ale wysoka awersja do ryzyka sprawia, że za tym nie idzie rozwój rynku finansowego i kapitałowego. Wiele więc musi się zmienić.