Sad Najwyzszy serwuje niepewnosc frankowiczom

Duże emocje wśród kredytobiorców wywołał wyrok wydany w sprawie dotyczącej dawnego GE Money (obecnie BPH). W większości umów frankowiczów znalazła się klauzula indeksacyjna, która odwoływała się do kursów walut z tabeli banku bez podania informacji, w jaki sposób są one wyznaczane, co dawało bankom możliwość ich dowolnego kształtowania. W przypadku GE Money zapis był podobny, ale określał kurs waluty jako kurs średni NBP plus/minus marża banku. Sąd Najwyższy (SN) uznał, że można usunąć z umowy samą marżę banku i umowa może być dalej wykonywana, choć w innych wypadkach sądy uznają, że cała klauzula jest abuzywna, a bez niej umowy nie da się wykonywać - powinna więc zostać uznana za nieważną. - W Sądzie Najwyższym funkcjonują dwa stronnictwa. Jedno, do którego należą sędzia Joanna Misztal-Konecka oraz sędzia Małgorzata Manowska, stoi na stanowisku, że umowy GE Money można utrzymywać w mocy po usunięciu sformułowań o marżach. Pierwszy taki wyrok był w 2022 r., kolejny w czerwcu tego roku, trzeci właśnie wydano. Drugie stronnictwo, obejmujące sędziego Grzegorza Misiurka, Władysława Pawlaka, Mariusza Załuckiego, sędzię Agnieszkę Piotrowską, ma bardziej prokonsumenckie podejście, wskazując, że z umowy nie da się usunąć samej marży, ale należałoby usunąć całe postanowienie. Tego jednak zrobić nie można, gdyż umowa nie może bez niego funkcjonować i dlatego należy te umowy uznawać za nieważne. Ci sędziowie najczęściej w ogóle nie przyjmują skarg kasacyjnych od banku – mówi Jacek Firlej, radca prawny z kancelarii Czyżewski Ostaszewski. - Jest kilku sędziów, którzy rzeczywiście mają taki pogląd, ale większość sędziów Sądu Najwyższego uważa umowy GE Money za nieważne. Dzieje się to z dwóch względów: po pierwsze tej klauzuli nie można dzielić, a po drugie pozostaje kwestia ryzyka, którego konsument nie powinien ponosić. Dwa lub trzy niekorzystne wyroki wobec co najmniej kilkunastu z nieważnością raczej nie zrobią wrażenia na Sądzie Okręgowym czy Apelacyjnym w Gdańsku, gdzie zapewne jest już kilkaset tego typu orzeczeń – mówi Mariusz Korpalski, radca prawny z kancelarii Law24. A to właśnie w Gdańsku wykuwała się linia orzecznicza wobec BPH, która ma w tym mieście swoją siedzibę. Z jednej strony izba cywilna SN jest podzielona politycznie – większość mają już tzw. neosędziowie powołani za sprawą KRS, która za rządów PiS została wyłoniona przez Sejm. Z drugiej strony podział ten nie odzwierciedla orzecznictwa w sprawie frankowiczów. Pokazuje to chociażby uchwała frankowa z kwietnia tego roku, która powstała w gronie 17 tzw. neosędziów, a i tak pięcioro sędziów zgłosiło zdanie odrębne. Byli to: Joanna Misztal-Konecka, Beata Janiszewska, Marcin Krajewski, Dariusz Pawłyszcze, Krzysztof Wesołowski i Kamil Zaradkiewicz. - Październikowy wyrok został wydany przez tzw. neosędziów, którzy powinni czuć się związani uchwałą całej izby cywilnej Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r. Mimo to dokonali takiej interpretacji jej treści, że brak możliwości utrzymania kredytu w mocy nie dotyczy umów dawnego GE Money. Wydaje mi się, że wciąż będzie to odosobnione stanowisko, które nie zostanie podzielone przez większość sędziów Sądu Najwyższego, kierujących się przede wszystkim orzecznictwem TSUE – mówi Mikołaj Rusiński, adwokat. - Sąd Najwyższy powinien ujednolicać linię orzeczniczą, ale niestety często wprowadza sporo zamieszania. Uchwała w sprawach frankowych z kwietnia tego roku odwoływała się do jednego z wyroków wydanych przez ten prokonsumencki front, co pokazuje, że jednak większość sędziów opowiada się raczej za tym kierunkiem orzekania – mówi Jacek Firlej. Tego typu orzeczenia tworzą niebezpieczny stan niepewności prawnej. Nie tylko bowiem istnieje już niemal konsens na poziomie sądów powszechnych, ale przede wszystkim wydanych zostało już tysiące prawomocnych wyroków uznających umowy GE Money za nieważne w całości. Niekorzystne wyroki dla frankowiczów w SN wydawali zarówno starzy sędziowie, jak Władysław Pawlak, który orzekał przeciwko przedsiębiorcy, czy Roman Trzaskowski, który stoi za uchwałą o oświadczeniach, jak również tzw. neosędziowie tacy jak Dariusz Pawłyszcze, który we wrześniu zeszłego roku uchylił nieważność umowy Polbanku, czy Beata Janiszewska, która oddaliła skargę przedsiębiorcy przeciwko bankowi. - Tego typu wyroki nie obrodziły zmianą linii orzeczniczej. Przy tej liczbie spraw trudno mówić o pełnej jednomyślności, ale zmiany w orzekaniu bym się nie spodziewał. Mamy uchwałę frankową z kwietnia i ona powinna być stosowana. Wątpliwości mogą się pojawiać w szczególnych sprawach, GE Money rzeczywiście inaczej miał skonstruowane te klauzule indeksacyjne, ale uważam, że nie ma miejsca na zmianę linii orzeczniczej – mówi Mariusz Korpalski. - Tego typu orzeczenia tworzą niebezpieczny stan niepewności prawnej. Nie tylko bowiem istnieje już niemal konsens na poziomie sądów powszechnych, ale przede wszystkim wydanych zostało już tysiące prawomocnych wyroków uznających umowy GE Money za nieważne w całości. Nowy wyrok Sądu Najwyższego zachęci tylko Bank BPH, aby w każdej sprawie składać skargę kasacyjną. Może się bowiem okazać, że odpowiedni skład sędziowski po kilku latach uchyli prawomocny wyrok, mimo wykreślenia hipoteki i rozliczenia się stron z wzajemnych świadczeń – mówi Mikołaj Rusiński. Linię orzeczniczą w polskich sądach wykształciły przede wszystkim wyroki Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który słynie z prokonsumenckiego nastawienia. Jego orzeczenia także nie idą w parze z ostatnim wyrokiem SN. - TSUE stwierdził, że jeżeli klauzula jest wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych, to nie wiąże w całości, a tak jest w tym przypadku. Orzeczenie, które zapadło, prowadzi do zmiany warunku umownego, a nie jego eliminacji, dlatego że nie została wyeleminowana nieadekwatność ryzyka związanego z klauzulą walutową. Konsument nadal nie wie, jak ustalany jest kurs średni NBP, bo nie jest to wiedza powszechna, a po drugie nie musi mieć świadomości, że historycznie ten kurs wzrósł o 400 proc. w latach 1998-2008 – mówi Agnieszka Sobczyk, radca prawny z kancelarii KL Legal. Prawnicy argumentują, że powiązanie rozliczeń z kursem NBP w umowach dawnego GE Money Banku było pozorne, a usunięcie samej marży istotnie zmienia warunki umowy. Bank w treści umowy nigdzie nie przewidywał rozliczeń po obiektywnym kursie, który każdorazowo był powiększany lub zmniejszany o spread walutowy, stąd samo usunięcie spreadu wydaje się nielogiczne. - Wycięcie wyłącznie spreadu walutowego z umowy, z pozostawieniem rozliczania kredytu jako frankowego, niweluje też całkowicie postulowany przez TSUE efekt odstraszający. Jeżeli bowiem ochrona konsumenta ma działać, to przedsiębiorca musi odczuć konsekwencje i ponieść koszty swojego wadliwego postępowania. Tymczasem odcięcie samej marży na to nie pozwala. Okazuje się, że wszystkie umowy frankowe na rynku są nieważne, a jeden GE Money dzięki swojemu pozornemu powiązaniu z kursem NBP może dalej rozliczać kredyt jako indeksowany do CHF – mówi Mikołaj Rusiński. - Nie sądzę, aby sędzia Joanna Misztal-Konecka zmieniła swoje podejście, skoro już kilkakrotnie wydała taki wyrok dla GE Money. To wywołuje pewien szum medialny, ale obok tego zapadają dziesiątki decyzji o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej wniesionej przez Bank BPH – mówi Jacek Firlej. W tej sprawie nie powiedziano jeszcze jednak ostatniego słowa, gdyż wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku został uchylony i przekazany do ponownego rozpoznania. A argumenty, żeby umowa była nieważna, istnieją. - Ta konkretna sprawa wraca do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku i myślę, że zapadnie wyrok uwzględniający nieważność chociażby z tego powodu, że konsument nie powinien być obciążany takim ryzykiem – mówi Mariusz Korpalski.