To nie bank ale tez nie zwyky biznes. Co sie dzieje gdy upada instytucja patnicza

Od kilkunastu lat banki nie mają już monopolu na świadczenieusług płatniczych. Unijne regulacje spowodowały, że na rynku pojawiła się niebankowakonkurencja. Pieniądze klientów instytucji płatniczych i instytucji pieniądzaelektronicznego chronione są w specyficzny sposób. fot. Shutterstock / / Shutterstock Wkrótce minie 20 lat odkąd światło dzienne ujrzała pierwszawersja unijnej dyrektywy o usługach płatniczych, tzw. PSD. Jednym z celówprzyświecających regulacji było pobudzenie konkurencji na rynku obsługującympodstawowe potrzeby każdego posługującego się pieniądzem. Usługi związane zprzechowywaniem środków i płatnościami przestały stanowić wyłączną domenębankowości. Na arenę weszły instytucje płatnicze oraz instytucje pieniądzaelektronicznego (których rolę doprecyzowano w 2009 r. w tzw. EMD2). Historyczny przełom jako konsumenci dostrzegliśmy z pewnymopóźnieniem. W Polsce jego owocem były m.in. pierwsze systemy płatnościmobilnych (jak mPay czy SkyCash), ale także wczesne wcielenia nowej fali dostawcówusług bankowych. Przykładem może być Revolut, który przez lata korzystał zlicencji instytucji pieniądza elektronicznego, zanim stał się bankiem w pełnym tegosłowa znaczeniu. Kłopoty jednej ze spółek związanych z platformą Cinkciarz.pl,które w ostatnich tygodniachśledzimy na łamach Bankier.pl , to okazja, żeby przypomnieć, czym różni sięinstytucja płatnicza od banku. Szczególnie w kontekście bezpieczeństwa środkówpowierzanych usługodawcy i konsekwencji ewentualnej upadłości takiego podmiotu. Tu nie sięga Bankowy Fundusz Gwarancyjny Instytucje płatnicze mogą, w zależności od zakresu otrzymanejlicencji, świadczyć usługi bardzo zbliżone do podstawowego pakietu „kontaosobistego” w banku. Mogą one prowadzić rachunki płatnicze (różnie nazywanemarketingowo), wydawać powiązane z nimi instrumenty płatnicze (np. karty), obsługiwaćpłatności zlecane przez użytkowników. Przyjmowanie depozytów nadal jest jednak zastrzeżonewyłącznie dla banków . Instytucja płatnicza nie może zatem obciążać ryzykiemśrodków klientów , jak robią to banki. Upraszczając, jest ona raczej „przechowującym”pieniądze niż „inwestującym”. Efektem takiej konstrukcji jest brak objęciaochroną typową dla depozytów pieniędzy użytkowników. Bankowy FunduszGwarancyjny nie działa w świecie niebankowych dostawców usług płatniczych. Przypomnijmy, że BFG w razie upadłości banku wypłacadeponentom ich środki, do wysokości równowartości 100 tys. euro. W niektórychscenariuszach zakres ochrony jest nawet nieco szerszy. Pieniądze klientów instytucji płatniczych ze specjalnymtraktowaniem Ustawa o usługach płatniczych narzuca instytucjom płatniczympewne obowiązki związane z ochroną środków klientów. Można powiedzieć, żewprowadza ona zasadę „segreguj albo ubezpiecz”. Pieniądze przyjęte odużytkowników na potrzeby realizacji transakcji płatniczych muszą być oddzieloneod innych środków lub objęte gwarancją bankową (ewentualnie zabezpieczonepodobną usługą). To właśnie ten element ustawy stałsię podstawą cofnięcia licencji Cinkciarzowi . Instytucja miała, wcelu przyspieszenia obsługi płatności , mieszać środki swoje i użytkowników. Istotnym mechanizmem chroniącym interesy klientów instytucjipłatniczych jest specjalne traktowanie ich środków w przypadku egzekucji i w procesieupadłości. „W razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko krajowejinstytucji płatniczej środki pieniężne znajdujące się na rachunkach płatniczychoraz rachunkach, o których mowa w art. 78 ust. 1, są wolne od zajęcia napodstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego . W razieogłoszenia upadłości krajowej instytucji płatniczej środki pieniężne znajdującesię na rachunkach płatniczych oraz rachunkach, o których mowa w art. 78 ust. 1, podlegają wyłączeniu z masy upadłości ” – tak brzmi kluczowy fragment ustawy. Co się dzieje z pieniędzmi klientów w razie upadłości?Ekspert wyjaśnia – Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje sięmasą upadłości. Zarząd nad tym majątkiem przejmuje syndyk, którego rolą jestspieniężenie aktywów upadłego i podział uzyskanych w ten sposób środkówpomiędzy ogół wierzycieli upadłego. Choć zasadą jest, iż całość majątkunależącego do upadłego oraz nabytego przez upadłego w toku postępowaniaupadłościowego wchodzi w skład masy upadłości, to jednak istnieją w tymzakresie pewne wyjątki – przypomina Norbert Frosztęga, adwokat i doradcarestrukturyzacyjny w Kancelarii Zimmerman Sierakowski Frosztęga. – Ustawodawca, kierując się ochroną różnych wartości,wyłącza niektóre składniki majątku spod zarządu syndyka, uznając, że pozostająone poza zbiorem masy upadłości. Jednym z takich wyjątków na wypadekupadłości krajowej instytucji płatniczej („KIP”) są środki pieniężne znajdującesię na rachunkach płatniczych oraz rachunkach bankowych w banku krajowym,instytucji kredytowej lub oddziale banku zagranicznego, wyodrębnionych w celuprzechowywania na nich środków pieniężnych przyjętych przez KIP od użytkownikówna poczet transakcji płatniczych. Pomimo pewnych wątpliwości, należy przyjąć,że w skład masy nie wchodzą także bezpieczne, płynne aktywa o niskimryzyku, deponowane na wyodrębnionym do tego celu rachunku, w którezainwestowane zostały środki przyjęte przez KIP od użytkowników, lecz niezostały przekazane odbiorcy do końca dnia roboczego następującego po dniuotrzymania tych środków. Analogiczne wyłączenia następują w przypadku upadłościkrajowej instytucji pieniądza elektronicznego – wskazuje ekspert. – Wspomniane wyłączenie ma istotne znaczeniepraktyczne. Skoro aktywa te nie wchodzą w skład masy upadłości, to niepodlegają zarządowi ze strony syndyka . W konsekwencji nie są przez syndykaprzeznaczane na regulowanie kosztów upadłości, bieżących zobowiązań ani też niesłużą zaspokajaniu ogółu wierzycieli KIP. Przyjęte rozwiązanie ma zadaniechronić środki użytkowników, dając im szansę na odzyskanie tych środków od KIP .Brak omawianego wyłączenia powodowałby bowiem, że użytkownicy musielibykonkurować z wszystkimi innymi wierzycielami upadłej instytucji w podzialeśrodków przez syndyka, co realnie patrząc dawałoby im nikłą perspektywęuzyskania zaspokojenia swoich wierzytelności – podkreśla Norbert Frosztęga. – Co więcej, ustawa przewiduje nie tylko wyłączenie środkówużytkowników z masy upadłości, ale także przewiduje, że są one wolne od zajęciana podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego. Wyłączeniespod egzekucji nie ma zastosowania jedynie co do roszczeń użytkowników wobecKIP z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zleceń płatniczych przezKIP lub przez podmioty, za które instytucja ponosi odpowiedzialność wobecużytkownika (np. przez agentów). Zestawiając ze sobą właściwe przepisyoznacza to, że użytkownicy mają utorowaną drogę do indywidualnegodochodzenia od KIP zwrotu niewykonanej transakcji płatniczej, która zostaławpłacona przez danego użytkownika do KIP . Oczywiście innym zagadnieniemjest to, w jaki sposób KIP z tymi środkami postępowała, czy zgodnie z ustawą itym samym, czy mimo wyłączenia spod masy upadłości, rzeczywiście nadal te środkiposiada – wskazuje doradca restrukturyzacyjny. Instytucje płatnicze będą pod lupą Mechanizmy mające chronić klientów instytucji płatniczych mająszansę spełnić swoją rolę tylko, jeśli działają jednocześnie. Odpowiedniepostępowanie ze środkami, przestrzeganie zasady segregacji powoduje, że w razieupadłości możliwe jest sprawne rozliczenie pieniędzy użytkowników, niezależnieod finansowej kondycji usługodawcy. Nadzór chociażby z tego powodu wziął podlupę cały sektor. Nie tylko w Polsce temat bezpieczeństwa instytucjipłatniczych znalazł się na celowniku instytucji nadzorczych. Pod koniec wrześniabrytyjski organ FCA przedstawił propozycjenowych zasad segregacji środków . Pojawiają się w nich daleko idące obostrzenia,w tym obowiązek utrzymywania w gotowości tzw. resolution pack, czyli zestawuinformacji koniecznych do sprawnego przeprowadzenia upadłości instytucji irozliczenia zobowiązań wobec klientów. Źródło: