Mocniejszy import sabszy eksport. Wyzwanie dla gospodarki

Import towarów i usług rośnie w Polsce coraz szybciej, co prawdopodobnie jest oznaką umocnienia popytu krajowego. Ale ta informacja traci optymistyczny wydźwięk, gdy zestawi się ją z dynamiką eksportu, która jest bardzo niska. W sierpniu import wzrósł o 5,3 proc. rok do roku, a eksport spadł o 2,9 proc. Na wykresie pokazałem średnie trzymiesięczne obu wskaźników, na których lepiej widać, jak wyraźny jest rozjazd między popytem krajowym a zagranicznym. Powoduje to, że szybko maleje nadwyżka w handlu — w sierpniu wyniosła 750 mln EUR wobec 3,4 mld przed rokiem. W samym handlu towarami mamy już duży deficyt. Nie jest to jeszcze sytuacja alarmująca, ale wykluwa się trend, który dla gospodarki będzie wyzwaniem. Duży popyt wewnętrzny przy ograniczonym popycie zagranicznym będzie wymagał pozyskiwania finansowania zagranicznego na gorszych warunkach, czyli np. przy wyższych stopach procentowych. Przyspieszenie importu jest spowodowane wzrostem konsumpcji. NBP w komentarzu do danych napisał: „Wyraźna poprawa w imporcie w porównaniu z poprzednimi miesiącami związana była z rosnącym popytem krajowym. Znalazło to odzwierciedlenie w zwiększeniu importu towarów konsumpcyjnych, głównie trwałego użytku, oraz stabilizacji importu dóbr inwestycyjnych”. Czyli po stronie konsumpcji podgrzewamy gospodarkę, a po stronie inwestycji obserwujemy co najwyżej stabilizację po okresie spadków. To nie jest dobry obraz. Weszliśmy w trend pogorszenia salda handlowego, zanim jeszcze zaczęły się na dobre duże inwestycje krajowe. Wiadomo, że inwestycje są importochłonne i będą prawdopodobnie prowadziły do pogłębienia się deficytu w handlu towarami. Duże zbrojenia i intensywna transformacja energetyczna będą wymagały zwiększonego importu maszyn i urządzeń. Jeżeli doświadczamy pogłębienia deficytu handlowego, zanim jeszcze ujawniły się te efekty inwestycyjne, to od razu znajdujemy się w gorszym punkcie wyjścia. Kilka tygodni temu byłem na spotkaniu, w którym uczestniczyli inwestorzy zagraniczni kupujący polskie obligacje. Kilka razy padło pytanie: a z czego pozyskacie twarde waluty na zbrojenia? Odpowiedź z polskiej strony była najczęściej taka: z eksportu i napływu funduszy unijnych. Cóż, na razie ta pierwsza odnoga wygląda słabo. To jest w jakiejś mierze naturalne w warunkach recesji w Niemczech, ale nie możemy być pewni, czy w eksporcie nie zachodzą też trwałe zmiany. Z rozmów, które przy różnych okazjach prowadzę z przedsiębiorcami, wyłania się obraz strukturalnej zmiany w polskiej gospodarce. Polska jest droższa i o przyrosty produkcji oraz sprzedaży będzie coraz trudniej. Będą one wymagały bardziej złożonych inwestycji, większego wysiłku innowacyjnego, większego finansowania kredytem lub emisją akcji i obligacji. W podobnym duchu wypowiadał się w poniedziałek Rafał Benecki, główny ekonomista ING, który na kongresie Banking & Insurance Forum mówił tak (cytaty za PAP): „ Model wzrostu gospodarczego, który tak bardzo nam służył w ciągu ostatnich 20 lat, musi się zmienić, jeżeli chcemy osiągnąć ambitny cel dogonienia najbogatszych (...). Praca w Polsce stała się droższa, wciąż nie jest tak droga jak w Niemczech, ale jednak trendy demograficzne są niekorzystne (...). Aby podnieść produktywność, potrzebujemy więcej inwestycji i powinna zmieniać się struktura gospodarki”. Inwestycje w unowocześnienie muszą prowadzić do pogorszenia salda handlowego. Więc sam fakt, że import rośnie szybciej niż eksport nie jest zjawiskiem negatywnym, ale jeżeli dzieje się to w wyniku rosnącej konsumpcji, a nie inwestycji, to na horyzoncie zaczynają zapalać się lampki ostrzegawcze. Możemy stanąć przed trudną z politycznego punktu widzenia alternatywą: albo inwestycje, albo konsumpcja.