Czas oszczedzania nie konsumpcji

W czwartek Eurostat podał dane, które zwykle nie przykuwają uwagi ekonomistów i rynku, ale tym razem wskazują na ciekawe i ważne zjawisko. Stopa oszczędzania gospodarstw domowych w strefie euro wzrosła w pierwszym kwartale 2024 r. do 15,3 proc. wobec 14,1 proc. na koniec 2023 r. Nigdy wcześniej, poza okresem pandemii, nie była tak wysoka, przynajmniej od kiedy mamy porównywalne dane, czyli od 1999 r. Okres pandemii był wyjątkowy, bo konsumenci fizycznie nie mogli wtedy robić niektórych zakupów, dlatego możemy go traktować jako wyjątkowy. To, co dzieje się dziś, można już tłumaczyć tylko warunkami ekonomicznymi. Stopa oszczędzania pokazuje, jaka część dochodu gospodarstw nie jest przeznaczana na konsumpcję. Jeżeli dochody wynoszą 100, a konsumpcja 85, to stopa oszczędzania wynosi 15 proc. Oszczędzanie może być determinowane wieloma czynnikami: standardową chęcią przekładania części konsumpcji na przyszłość, strachem, wysokimi stopami procentowymi. W tym momencie wydaje się, że kluczową rolę w podwyższaniu stopy oszczędzania ponad średnią historyczną może odgrywać trzeci z tych czynników. Przez dekadę do 2020 r. stopy procentowe w strefie euro były realnie ujemne, teraz są realnie dodatnie i część gospodarstw może to wykorzystywać. Zwłaszcza że okres wysokiej inflacji znacznie zmniejszył realną wartość aktywów finansowych w posiadaniu gospodarstw domowych. Pewną rolę może też jednak odgrywać strach przed wstrząsami geopolitycznymi czy nawrotem kryzysu energetycznego. Ten wątek pojawia się w badaniach nastrojów niemieckich konsumentów. Te nie zmieniają w istotny sposób przewidywań dotyczących sytuacji gospodarczej. Słabość popytu konsumpcyjnego, szczególnie popytu na towary, widać było już w danych o sprzedaży detalicznej. Widać to zresztą nie tylko w strefie euro, ale też w USA, Chinach, Polsce i wielu krajach. Jest to zjawisko globalne. Wzmożone oszczędzanie nie powinno być zjawiskiem trwałym. Jeśli spojrzymy na dane historyczne, takie okresy wysokiej stopy oszczędzania były przejściowe. Wzrost dochodów ludności powinien stopniowo przekładać się na powrót konsumpcji do normy, obniżki stóp procentowych będą sprzyjały redukcji stopy oszczędzania. Ożywienie się jednak opóźnia i jest bardzo powolne. Można to traktować jako opóźniony rachunek za czas wysokiej inflacji.