Odkryto planete krazaca woko najblizszej Soncu pojedynczej gwiazdy

Oddalona o zaledwie sześć lat świetlnych od Słońca, gwiazda Barnarda jest drugim najbliższym nam systemem gwiazdowym - po systemie potrójnym Alfy Centauri - i zarazem najbliższą Układowi Słonecznemu pojedynczą gwiazdą. Ze względu na tę bliskość, a także fakt, że gwiazda Barnarda jest czerwonym karłem, co ułatwia obserwacje, był to pierwszoplanowy cel poszukiwań planet pozasłonecznych. Pierwsze sygnały o tym, że planeta tam jest, zebrano w 2018 roku, ale potwierdzenia do tej pory nie było. Opisane w dzisiejszej publikacji na łamach czasopisma "Astronomy & Astrophysics" odkrycie to wynik obserwacji wykonywanych w ciągu pięciu lat z pomocą teleskopu VLT w Obserwatorium Paranal w Chile. Zespół pod kierunkiem Jonaya Gonzáleza Hernándeza z Instituto de Astrofísica de Canarias w Hiszpanii poszukiwał sygnałów od ewentualnych planet pozasłonecznych w tzw. ekosferze, czyli strefie nadającej się do zamieszkania gwiazdy Barnarda. To obszar, w którym temperatura powierzchni może umożliwiać istnienie wody w stanie ciekłym. Planeta oznaczona jako Barnard b jest dwadzieścia razy bliżej gwiazdy Barnarda niż Merkury od Słońca. Okrąża gwiazdę co 3,15 ziemskiej doby i ma temperaturę powierzchni około 125 °C. "Barnard b to jedna z najmniej masywnych znanych egzoplanet oraz jedna z niewielu znanych o masie mniejszej niż Ziemia. Ale planeta jest zbyt blisko swojej gwiazdy macierzystej, bliżej niż wypada ekosfera. Nawet biorąc pod uwagę, iż gwiazda jest o około 2500 stopni chłodniejsza niż Słońce, jest tam zbyt gorąco, aby utrzymać ciekłą wodę na powierzchni" - tłumaczy González Hernández. Podczas obserwacji zespół użył ESPRESSO, bardzo precyzyjnego instrumentu zaprojektowanego do pomiarów drobnych wahnięć gwiazdy spowodowanych grawitacyjnym przyciąganiem ewentualnie obiegających ją planet. Wyniki uzyskane z tych obserwacji znalazły potwierdzenie w danych zebranych z pomocą innych instrumentów: HARPS w Obserwatorium La Silla w Chile, należącym do ESO, HARPS-N we włoskim Telescopio Nazionale Galileo na Wyspach Kanaryjskich i CARMENES w Calar Alto Observatory w Andaluzji. Co ciekawe, nowe dane nie dotyczą planety, na której istnienie wskazywano w 2018 roku. Autorzy pracy informują o dostrzeżeniu sygnałów wskazujących na możliwe istnienie w tamtym układzie jeszcze trzech planet, ale te dane wymagają jeszcze weryfikacji podczas obserwacji z wykorzystaniem ESPRESSO. Szansą na przyspieszenie tego typu badań jest budowany w tej chwili w ESO Ekstremalnie Wielki Teleskop (ELT). Jego instrument ANDES powinien pomóc naukowcom w wykrywaniu małych, skalistych planet w ekosferach wokół pobliskich gwiazd, które na razie są poza zasięgiem obecnych teleskopów. Pozwoli też badać skład atmosfer tych obiektów.