System kaucyjny coraz blizej

Już za trzy miesiące ma zacząć obowiązywać w Polsce system kaucyjny. Zobowiązuje do tego dyrektywa unijna w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP). Tymczasem w naszym kraju niezbędne do tego przepisy nie są w pełni gotowe. To m.in. skutek toczących się jeszcze prac nad poprawieniem ustawy z lipca 2023 r., wprowadzającej ten system od 2025 r. Opłata za butelki i puszki System kaucyjny ma służyć recyklingowi i ponownemu wykorzystaniu opakowań nim objętych. Mowa o jednokrotnego użytku butelkach PET o pojemności do 3 litrów i puszkach metalowych o pojemności do 1 litra oraz butelkach szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. W system mają być zaangażowane podmioty wprowadzające do obrotu napoje w takich opakowaniach, czyli nie tylko producenci, lecz również np. importerzy, a ponadto sklepy oferujące takie produkty. Wspomniani przedsiębiorcy mają umieszczać na opakowaniach oznakowania z informacją o wysokości kaucji. Wyniesie ona 50 gr na butelki PET i puszki, a 1 zł na butelki szklane. Ta opłata ponoszona przez konsumentów będzie doliczana do ceny zakupu przy jego opłacaniu. Odzyskają ją przy zwrocie butelek czy puszek. – Nie będzie do tego potrzebny paragon, natomiast oddawane opakowanie musi być opatrzone logotypem systemu – wyjaśnia komunikat Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ). Zbieranie opakowań objętych systemem i zwrot kaucji będzie obowiązkiem sklepów o powierzchni powyżej 200 m kw. Mniejsze mogą zajmować się tym dobrowolnie. Poza jednostkami handlowymi też będzie można tworzyć punkty zbiórek. Projekt poprawek do ubiegłorocznej ustawy autorstwa MKiŚ przewiduje jednak nałożenie na niektórych drobnych sklepikarzy obowiązku przyjmowania szklanych opakowań wielokrotnego użytku. – Szklaną butelkę zwrotną będzie można oddać nawet w najmniejszym sklepie, jeśli są w nim sprzedawane takie produkty – wyjaśnia Piotr Mazurek, ekspert Konfederacji Lewiatan. MKiŚ zwraca też uwagę, że przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu wspomniane napoje będą musieli osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Ustalono te wskaźniki na: 77 proc. od 2025 r. i 90 proc. od 2029 r. Ponadto mają zapewnić, aby butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych włącznie z ich zakrętkami i wieczkami zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej: 25 proc. tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, a począwszy od 2030 r. – 30 proc. System w rękach operatora System kaucyjny nie będzie scentralizowany. Zarządzanie nim, w tym odbiór opakowań z punktów ich zbiórek i finansowanie kosztów ich zbierania, transport do zakładów przetwarzania odpadów, rozliczanie kaucji, prowadzenie niezbędnej ewidencji i sprawozdawczość, ma być zadaniem firm powołanych do tego przez przedsiębiorców wprowadzających do obrotu napoje w opakowaniach kaucyjnych. Podmiot taki, zwany reprezentującym lub operatorem, będzie działać zgodnie z umowami zawartymi z uczestnikami prowadzonego przez niego systemu i na podstawie zezwolenia MKiŚ. Według przepisów jest ono udzielane na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat. Wydano już takie cztery. Operatorem może być spółka akcyjna o kapitale zakładowym nie mniejszym niż 5 mln zł, która wykonuje wyłącznie działalność związaną z gospodarowaniem opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz organizowaniem i prowadzeniem systemu kaucyjnego. Powinna być utworzona przez wspomnianych przedsiębiorców lub reprezentujące ich związki pracodawców albo izby gospodarcze. Nie oznacza to jednak obowiązku przystąpienia do systemu operatora przez nich ustanowionego. Mogą wybrać inny. Szczegółowe zasady realizowania przez operatora jego ustawowych zadań muszą znaleźć się w ministerialnym zezwoleniu, w którym należy wskazać rodzaje opakowań, dla których będzie on prowadzić swój system kaucyjny. W przypadku funkcjonowania więcej niż jednego systemu podmioty nimi zarządzające muszą ustalić między sobą w zawartych umowach warunki rozliczania kaucji i wymiany zbieranych opakowań lub odpadów opakowaniowych. Toczące się obecnie prace legislacyjne nad zmianą ubiegłorocznej ustawy zmierzają m.in. do zwiększenia roli ministra. Będzie on nadzorować poszczególne etapy uruchamiania systemu kaucyjnego. Za jego start ma być uznany dzień, od którego w każdej gminie zacznie działać co najmniej jeden stacjonarny punkt zbiórek opakowań od konsumentów. Projekt zakłada, że termin ten nie może przekroczyć 24 miesięcy od wydania zezwolenia operatorowi. Wysłuchane apele Według Lewiatana prace nad nowelizacją przepisów kaucyjnych zmierzają w dobrym kierunku i uwzględniają część postulatów zgłaszanych przez biznes. – Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wprowadzenie zamkniętego obiegu kaucji, czyli pobieranie jej na każdym etapie obrotu produktem, dzięki czemu system zostanie uszczelniony. Pozytywnie oceniamy również umożliwienie transportu i magazynowania odpadów opakowaniowych objętych systemem za pośrednictwem logistyki zwrotnej, czyli tą samą drogą, którą dostarczane są do sklepów nowe produkty – mówi Piotr Mazurek. MKiŚ uwzględniło też postulaty o całkowite wyłączenie z systemu opakowań po produktach mlecznych, pozostawienie szklanych opakowań zwrotnych w obecnych systemach zbiórki do 2026 r. oraz umożliwienie operatorom systemu wnioskowania do recyklerów o dokumenty potwierdzające recykling (DPR). – Według dyrektywy SUP już od przyszłego roku butelka po mleku wykonana z PET będzie musiała zawierać 25 proc. recyklatu, a ta z HDPE i innych polimerów 30 proc. recyklatu do 2030 r. – przypomina w opinii do projektowanych przepisów Joanna Kądziołka-Szylko, prezeska Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste. Konfederacja Lewiatana obawia się jednak, że uruchomienie systemu w styczniu 2025 r. może skończyć się niepowodzeniem. Uważa, że potrzeba więcej czasu na dostosowanie się do projektowanych zmian. Ich ostateczny kształt możemy bowiem poznać dopiero pod koniec roku, gdyż na razie nowelizacji nie uchwalono, a musi być jeszcze poddana procedurze notyfikacji technicznej w UE. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wprowadzenie zamkniętego obiegu kaucji, czyli pobieranie jej na każdym etapie obrotu produktem, dzięki czemu system zostanie uszczelniony. Pozytywnie oceniamy również umożliwienie transportu i magazynowania odpadów opakowaniowych objętych systemem za pośrednictwem logistyki zwrotnej, czyli tą samą drogą, którą dostarczane są do sklepów nowe produkty.