Rewolucja w doradztwie podatkowym. Szczegoy zdradza wiceminister finansow WYWIAD

Przekazujemy projekt do szerokich konsultacji społecznych i liczymy na konstruktywne uwagi wielu środowisk, dając długi czas na ich zgłaszanie. Naszym celem jest rozszerzenie zakresu czynności doradztwa podatkowego i dostosowanie go do zmian w prawie podatkowym i otoczeniu gospodarczym. Dlatego niezbędne stało się uwzględnienie tych zagadnień, które są częścią obowiązków nie tylko podatników (płatników, inkasentów), ale i innych podmiotów. Mam na myśli te podmioty, które na podstawie przepisów innych niż podatkowe są zobowiązane m.in. do ponoszenia opłat, do których stosuje się Ordynację podatkową czy wypełniania obowiązków informacyjnych i raportowych. W planowanych zmianach pojęcie "opłaty" nie odnosi się do składek ZUS, które nie są należnościami stanowiącymi dochód budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (one tworzą niejako fundusz socjalny ubezpieczonego, służący do zabezpieczenia go w przypadku osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego czy też w przypadku jego niezdolności do pracy), a do wprowadzonych na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat nowych danin o tym charakterze – m.in. opłaty tzw. małpkowej czy opłaty od środków spożywczych. Planowane zmiany są więc nie tyle zwiększeniem kompetencji doradców podatkowych, ile zebraniem w jedną całość wynikających z różnych aktów prawnych wszystkich opłat mających charakter daniny publicznej, w których specjalizują się doradcy podatkowi. Pozwoli to na wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych w tym zakresie. Chciałbym wskazać, że nasza propozycja realizuje postulat zgłaszany przez samorząd doradców podatkowych. Reprezentowanie natomiast przez doradców podatkowych klientów przed ZUS w sprawach dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne, może być wykonywane bez przeszkód na podstawie obowiązujących przepisów, co zresztą przez zdecydowaną większość tych podmiotów jest skutecznie już realizowane. Zastrzeżenie tych czynności wyłącznie dla doradców podatkowych mogłoby rodzić istotne reperkusje na rynku, poza tym wymagałoby kolejnego poszerzenia zakresu egzaminu o kwestie związane ze składkami społecznymi oraz postępowaniem przed sądami powszechnymi. Jak wskazałem wcześniej, obecnie nie trzeba posiadać szczególnych uprawnień, aby zajmować się sprawami, w których właściwy jest ZUS. Jednak reprezentowanie klientów w przypadku odwołania od decyzji ZUS, czy idąc dalej — złożenia apelacji, wiąże się już z koniecznością występowania przed sądami powszechnymi. I tu już mamy do czynienia z ograniczoną grupą podmiotów reprezentujących stronę, a w przypadku skargi kasacyjnej wręcz z przymusem adwokacko-radcowskim. W tym zakresie projekt nie wprowadza zmian. Czy doradcy będą mogli świadczyć usługi na zlecenie np. gmin? Są to dwie odrębne sprawy: rodzaj umowy zawartej między doradcą podatkowym a jego klientem dotyczącej świadczenia usług doradztwa i rodzaj podmiotu, na rzecz którego doradca podatkowy może takie usługi wykonywać. Zmiany wprowadzone w projekcie mają umożliwić podmiotom posiadającym osobowość prawną i uprawnionym do wykonywania czynności doradztwa podatkowego, działającym np. w formie spółek z o.o. czy akcyjnych, wykonywanie tych czynności przez doradców podatkowych nie tylko na podstawie umowy o pracę — jak jest to obecnie — ale także na podstawie umowy cywilnoprawnej. Dodatkowo w sytuacji, gdy doradca podatkowy chciałby świadczyć czynności doradztwa podatkowego na rzecz przedsiębiorcy, to zgodnie z nowym rozwiązaniem będzie mógł wykonywać je na rzecz tego podmiotu nie tylko na podstawie zawartej z nim umowy o pracę — jak to jest obecnie — ale również w ramach łączącej go z tym podmiotem umowy cywilnoprawnej. Zmiana ta dotyczyć będzie zatem tylko i wyłącznie charakteru umowy, na podstawie której doradca podatkowy świadczyć będzie swoje usługi. Nowelizacja w żaden sposób nie rozszerza możliwości świadczenia usług doradczych na nową grupę usługobiorców. Wprowadzenie możliwości wykonywania zawodu doradcy podatkowego jako strony umowy cywilnoprawnej jest też jednym z postulatów samorządu zawodowego, który wskazywał na podobne rozwiązanie obowiązujące radców prawnych i które skutkować powinno większą elastycznością w podejmowaniu pracy przez doradców podatkowych. Minister Finansów zawiesił uchwałę podjętą przez VI Krajowy Zjazd Doradców Podatkowych ze względu na kwestie formalno-prawne. Przepisy w tym zakresie nie ulegają zmianie. Co z doradcami, którzy uporczywie nie płacą składek na samorząd zawodowy Wprowadzenie tego rozwiązania jest uwzględnieniem jednej z wielu – wielokrotnie już postulowanych przez samorząd doradców podatkowych – zmian, które znalazły się w projekcie. Podobnie jak w większości samorządów zawodowych tak i tutaj, obowiązek regularnego opłacania składki członkowskiej należy do grupy podstawowych obowiązków każdego doradcy podatkowego, za którego niewykonanie grozi odpowiedzialność dyscyplinarna. Niestety okazuje się, że niechęć do ponoszenia na rzecz Izby tego świadczenia i liczba zaniechań w jego realizacji jest bardzo duża, przez co i liczba postępowań dyscyplinarnych — prowadzonych w ich następstwie — jest znacząca. To z kolei w szczególny sposób obciąża pion dyscyplinarny samorządu, a toczące się w tych sprawach postępowania prowadzą niejednokrotnie — w związku z powtarzającym się i długotrwałym niepłaceniem składek członkowskich — do wymierzania przez sąd dyscyplinarny kary skreślenia z listy doradców podatkowych. Powtarzające się i długotrwałe — czyli "uporczywe" — nieopłacanie składek członkowskich, które ma być podstawą decyzji administracyjnej w sprawie skreślenia z listy, będzie oznaczać "nieopłacanie składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok", tak samo, jak w przypadku samorządu radców prawnych. U radców prawnych, którzy jak wiadomo. również są uprawnieni do wykonywania części czynności doradztwa podatkowego, nieopłacanie składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok stanowi samoistną, niezależną od wyroków sądów dyscyplinarnych, przesłankę skreślenia z listy. Propozycja ta ma zatem na celu przede wszystkim usprawnienie działań samorządu w egzekwowaniu wykonywania obowiązków przez jego członków. Każdemu z nas, podatników, niewątpliwie zależy, aby nasze sprawy wykonywały osoby godne zaufania, działające zgodnie z prawem i etyką w każdej sytuacji, bo tylko one dają gwarancję prawidłowej ich realizacji. Nie wydaje nam się, aby zaproponowane rozwiązanie było niewspółmierne do powodów jego zastosowania. Tym bardziej że obecnie kary dyscyplinarne skreślenia z listy nie należą do rzadkości. Uzyskanie tytułu doradcy podatkowego niewątpliwie wymaga spełnienia od kandydata szeregu warunków (nieskazitelnego charakteru, odbycia praktyki czy zdania egzaminu zawodowego), niemniej każdy z nich w dalszej perspektywie zapewnić ma świadczenie w pełni profesjonalnej pomocy na rzecz i dla ochrony interesów podatników jako przedstawicieli zawodu zaufania publicznego. Osoba skreślona z listy, niezależnie od przyczyn tego skreślenia, jeżeli tylko będzie spełniać wynikające z ustawy przesłanki wpisu na listę doradców podatkowych, może zwrócić się o ponowny wpis. W przypadku skreślenia z listy w związku z nieopłacaniem składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok ustawa nie przewiduje jakiegoś szczególnego trybu ponownego uzyskania tych uprawnień. Podobnie zresztą jak ustawa o radcach prawnych nie przewiduje w analogicznej sytuacji wyjątkowej procedury ponownego uzyskania uprawnień radcy prawnego. Jak zmieni się egzamin na doradcę podatkowego Dotychczasowy system egzaminu na doradcę podatkowego, opierający się o zasadę jawności pytań i zadań egzaminacyjnych, która jest swego rodzaju ewenementem wśród innych tego typu egzaminów zawodowych, nie pomaga we właściwym przygotowaniu się do egzaminu na doradcę podatkowego. Tym samym nie przygotowuje do właściwego wykonywania zawodu — o czym świadczy choćby niska jego zdawalność. Przypomnę, że zasada jawności pytań i zadań egzaminacyjnych obowiązuje od początku istnienia ustawy o doradztwie podatkowym i niewątpliwie miała pomóc kandydatom w lepszym przygotowaniu się do sprawdzianu wiedzy ze stosunkowo nowej wówczas gałęzi prawa, jaką w latach dziewięćdziesiątych było prawo podatkowe. Okazuje się jednak, że z biegiem czasu rozwiązanie to doprowadziło w dużej części do odtwórczej roli egzaminu, niepozwalającego zweryfikować faktycznej wiedzy i umiejętności kandydatów. Pomimo dużej liczby pytań i zadań, składających się na opracowywany przez Komisję Egzaminacyjną wykaz, jego jawność doprowadziła do uczenia się "na pamięć" pytań i przyporządkowanych do niego odpowiedzi (wynikających z szeregu ogólnie dostępnych na rynku publikacji czy udostępnianych w ramach prowadzonych kursów przygotowujących do egzaminu), co skutkuje gorszym przygotowaniem kandydatów, którzy wielokrotnie jedynie cytują znane już członkom Komisji publikacje, nie do końca je rozumiejąc. U radców czy adwokatów pytania ustalane są każdorazowo na dany egzamin i nie są ujawniane aż do chwili tego egzaminu, a jednak zdawalność wynosi rokrocznie ponad 80 proc. Dlatego też w naszej opinii znajomość pytań (a co za tym idzie odpowiedzi) nie pomaga w przygotowaniu się do egzaminu zawodowego, a raczej wpływa negatywnie tak na tok i wynik procedury egzaminacyjnej (wielokrotne powtarzanie przez kandydatów poszczególnych części egzaminu, co znacznie wydłuża cały proces i wpływa na niewspółmierne zaangażowanie Komisji), a przede wszystkim na niewystarczające przygotowanie do wykonywania tego zawodu w przyszłości. W zamian Komisja Egzaminacyjna zobowiązana będzie publikować wykaz tytułów aktów prawnych, w oparciu o które przygotowywane będą już konkretne pytania i zadania egzaminacyjne, oraz przykładowe pytania i zadania egzaminacyjne wraz z odpowiedziami, które pozwolą kandydatom zapoznać się z formą egzaminu i wymogami egzaminatorów. Dodatkowo założeniem jest umożliwienie kandydatom korzystania podczas egzaminu z tekstów aktów prawnych w ramach każdej jego części – bo przecież nie chodzi o to, aby przepisów uczyć się na pamięć, ale aby móc w razie potrzeby szybko znaleźć z ich pomocą konkretne rozwiązanie. Nowa formuła egzaminu dotyczyć ma egzaminów zorganizowanych po wejściu w życie nowelizacji, z tym że kandydaci, którzy będą wtedy już na etapie zdawania części ustnej, swój egzamin dokończą na dotychczasowych zasadach. Myślę, że formuła egzaminu obowiązująca od ponad 20 lat już się wyczerpała. Czas na zmiany, których zresztą wszyscy oczekują. Sygnały w tym zakresie płynęły do Ministerstwa Finansów od wielu lat. Mamy nadzieję, że doświadczenia innych grup zawodowych sprawdzą się również w przypadku egzaminów na doradcę podatkowego. Może nie od razu będzie to wspomniane 80 proc. zdawalności, ale jestem przekonany, że wprowadzone rozwiązania okażą się pozytywną zmianą i z czasem uda się osiągnąć i taki wynik. Chodzi przede wszystkim o to, aby kandydaci sumiennie przygotowywali się do egzaminu, a nie traktowali go jako swego rodzaju ruletkę na zasadzie "a może się uda". Aby zgłoszenie się na egzamin było przemyślaną i dobrze zaplanowaną decyzją i zamiast 50-60 proc. frekwencji nieobecność kandydata na wyznaczonym dla niego terminie była rzeczywiście spowodowana niedającymi się przewidzieć nagłymi zdarzeniami. Czy opłaty za egzamin wzrosną Funkcjonująca obecnie w odniesieniu do egzaminu na doradcę podatkowego formuła określenia opłaty egzaminacyjnej w sposób kwotowy, jest dość kłopotliwa, jeśli chcielibyśmy zachować w miarę stały jej wymiar. Przypomnijmy, że zmiana wysokości opłaty, która weszła w życie w lutym 2023 r., była pierwszą zmianą w tym zakresie od 2010 r. Przez to przez te lata powstała dysproporcja pomiędzy kosztami organizacji i przeprowadzenia egzaminu a wydatkami ponoszonymi przez kandydatów. Dlatego też i tu posłużyliśmy się mechanizmem funkcjonującym w przepisach regulujących inne egzaminy zawodowe (radców prawnych, adwokatów, biegłych rewidentów), wprowadzając procentowy wskaźnik odnoszący się do wartości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wartość ta będzie stanowić górną granicę tej opłaty. Przyjęte rozwiązanie absolutnie nie zakłada zrównania wysokości opłat z wysokością minimalnego wynagrodzenia, a jedynie posłużenie się nim w celu waloryzacji ich wartości. Procent, który w zestawieniu z wartością minimalnego wynagrodzenia pozwoli następnie ustalić konkretną wysokość opłaty, wskaże w rozporządzeniu minister finansów, i na ten moment nie jest on jeszcze określony. Zakładamy, że opłata ta nie będzie przekraczała wysokości opłat obowiązujących dla przystępujących do egzaminu radcowskiego czy adwokackiego. Do czasu zakończenia prac analitycznych związanych z szacowaniem kosztów organizacji i przeprowadzania przyszłych egzaminów, które to czynności winny przebiegać sprawniej z uwagi na planowane wykorzystanie w procedurze egzaminacyjnej — w większym niż dotychczas zakresie — narzędzi informatycznych, nie jesteśmy w stanie przesądzić, czy rozwiązanie to wpłynie na zmianę wysokości opłaty. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę całokształt wprowadzonych zmian w zakresie procedury egzaminacyjnej, wydaje się, że nawet w sytuacji ewentualnego wzrostu opłaty, koszt egzaminu na doradcę podatkowego może okazać się dla kandydata taki sam, a nawet niższy niż obecnie, jeśli do każdej z części egzaminu będzie on przystępować raz, a nie jak dotychczas kilka razy, co w większości przypadków skutkowało koniecznością opłacania kolejnych terminów, na które zdarzało się, że kandydat po prostu się nie stawiał. Jakie będą zasady na egzaminie ustnym i pisemnym W kwestii regulacji dotyczących samego egzaminu, oprócz rozszerzenia jego zakresu o wskazane wcześniej opłaty i wymianę informacji – ustawa nie wprowadza zasadniczych zmian. Egzamin nadal składać się będzie z części pisemnej i ustnej, a warunkiem dopuszczenia do części ustnej będzie zdanie części pisemnej. W przypadku negatywnego wyniku którejś z części egzaminu będzie mogła być ona powtarzana na takich samych zasadach jak dotychczas. Planujemy jednak, w drodze rozporządzenia, inaczej rozłożyć weryfikację wiedzy podczas tego egzaminu. Inne obszary będzie weryfikował egzamin pisemny, a inne ustny. Egzamin pisemny będzie obejmował mniejszą liczbę pytań testowych, na korzyść poszerzenia go o przygotowanie, oprócz pisma procesowego, opinii podatkowej – czyli jednego z najważniejszych elementów zawodu doradcy podatkowego. Równocześnie planujemy ograniczyć egzamin ustny do wybranych – najważniejszych z punktu widzenia praktyki doradcy podatkowego – dziedzin i umożliwić korzystanie z aktów prawnych. Egzamin ma sprawdzić umiejętność stosowania przez kandydata przepisów podatkowych z wykorzystaniem dostępnych aktów prawnych, a nie umiejętność wyuczenia się ich na pamięć. W konsekwencji, w naszej ocenie, zdanie egzaminu dla kandydatów, którzy właśnie od strony praktycznej podchodzą do prawa podatkowego, będzie dużo prostsze niż obecnie, bez szkody dla jego wysokiej jakości. Egzamin pisemny jeszcze przez pewien czas będzie odbywał się w tradycyjny papierowy sposób, jednakże po uruchomieniu budowanego przez nas systemu Doradca będzie on przeprowadzany wyłącznie w sposób elektroniczny – tak jak ma to miejsce w przypadku egzaminów prawniczych. Po uruchomieniu systemu zmieni się też sposób kontaktu z Komisją Egzaminacyjną w każdym z etapów procedury egzaminacyjnej. W zakresie praktyki nie planujemy natomiast żadnych zmian. Doradcy będą mieli togi To pytanie jest ostatnio popularne w środowisku doradców podatkowych. Samorząd od dłuższego czasu zabiegał o wprowadzenie stroju urzędowego dla doradców podatkowych uczestniczących w rozprawach sądowych. Wychodząc naprzeciw i tym postulatom, projekt przewiduje zatem wprowadzenie togi, zobowiązując jednocześnie do noszenia jej przez każdego doradcę podatkowego uczestniczącego w rozprawach. Natomiast cechy ubioru, jak również — rodzący tak duże zainteresowanie — kolor żabotu, zostaną określone w rozporządzeniu przez ministra sprawiedliwości. Zasadniczo projektowane zmiany mają obowiązywać od 1 marca 2025 r., jednak w odniesieniu do niektórych grup przepisów przewidziano wyjątki. I tak np. odroczony został czas wejścia w życie zmian określających zasady zawierania przez Komisję Egzaminacyjną umów z uczelniami – przepisy te zaczną obowiązywać od 1 października 2025 r., przy czym założyliśmy, że dotychczasowe umowy obowiązywać będą jeszcze do 30 września 2027 r. Uczelnie muszą mieć wystarczająco dużo czasu na przygotowanie się do zmian. Późniejszy termin wejścia w życie dotyczyć będzie także przepisów regulujących organizację egzaminu za pośrednictwem nowego systemu – postanowienia te będą sukcesywnie wprowadzane w życie od 30 czerwca 2026 r. Dodatkowo założyliśmy odsunięcie w czasie obowiązywania nowych zasad przy przeprowadzaniu egzaminów, co m.in. pozwoli kandydatom, którzy w chwili wejścia w życie nowych regulacji uzyskali już pozytywny wynik z części pisemnej egzaminu, dokończenie tego cyklu egzaminacyjnego na dotychczasowych zasadach.