Przede wszystkim liczmy na siebie

Donald Tusk oraz Petr Fiala (Czechy), Robert Fico (Słowacja) i Karl Nehammer (Austria) poza pilnym uruchomieniem krajowych rezerw budżetowych oczywiście złożą wnioski o podobnie niezwłoczne pieniądze z funduszu solidarnościowego UE. Instrument istniejący od 2002 r. umożliwia udzielanie wsparcia państwom członkowskim (lub kandydującym), aby pomóc im uporać się ze skutkami powodzi, pożarów lasów, trzęsień ziemi, huraganów lub suszy. Pierwotnie nie był on narzędziem szybkiego reagowania na konkretne klęski żywiołowe, taką rolę pełniła rezerwa na pomoc nadzwyczajną. Od 2021 r. oba źródła zostały połączone w jeden instrument, zwany rezerwą na rzecz solidarności i pomocy nadzwyczajnej (SEAR). Od tego czasu udzielono z niego wsparcia w ponad 130 przypadkach. Dotychczas wsparcie otrzymały 24 państwa członkowskie oraz trzy kandydujące, a łącznie KE wypłaciła 8,2 mld EUR. Podczas tegorocznej rewizji wieloletnich ram finansowych 2021-27 maksymalny roczny budżet SEAR został zwiększony o 1,5 mld EUR, czyli mniej więcej dwukrotnie. W przeliczeniu na 27 państw członkowskich (plus dziewiątka oficjalnie kandydująca) to wsparcie co najwyżej symboliczne. Unijna pomoc przewidziana jest na finansowanie działań nadzwyczajnych oraz naprawianie szkód, które zasadniczo nie podlegają ubezpieczeniu. Co ważne – dotyczy wyłącznie infrastruktury i sfery publicznej, absolutnie nie służy wyrównywaniu strat osób fizycznych czy podmiotów gospodarczych. Do wypłacenia pieniędzy oczywiście musi przetoczyć się cała standardowa procedura budżetowa, czyli zatwierdzenie przez Parlament Europejski (PE) i Radę UE, a potem podpisanie umowy KE z państwem beneficjentem. Dotychczas warunkiem było niemieszanie pieniędzy pomocowych z instrumentami innych unijnych polityk – spójnościowej czy rolnej. Sztywność unijnych regulacji solidarnościowych akcentuję nieprzypadkowo. PE na sesji w Strasburgu przegłosował także w czwartek rezolucję nielegislacyjną – czyli mającą prawną moc zerową, jedynie moralną – w której zaapelował do KE o zwiększenie funduszy na pomoc dla powodzian oraz lepsze przygotowanie UE do reagowania na klęski żywiołowe. Eurodeputowani wezwali KE nie tylko do zapewnienia wystarczających pieniędzy, lecz także do uelastycznienia systemu finansowania dla ofiar klęsk żywiołowych. PE oczekuje, że fundusz pomocowy będzie współmierny do rosnącej liczby i dotkliwości klęsk żywiołowych w Europie. Eurodeputowani wnioskują także, by KE jednak godziła się na przesuwanie wsparcia technicznego i funduszy na pomoc klęskową z innych instrumentów unijnych, w tym krajowych planów odbudowy. Chodziłoby nie tylko o zmianę celowości, ale także o możliwość przesuwania pieniędzy między regionami – na przykład obecnie w Polsce z regionów, których nie dotknęła powódź, na tereny zniszczone przez wielką wodę. Ursula von der Leyen we Wrocławiu zadeklarowała, że poza funduszem solidarnościowym na wsparcie krajów dotkniętych powodzią przeznaczone będzie 10 mld EUR z funduszu spójności z prefinansowaniem. Nie podała, ile czasu potrwa konieczna zmiana przepisów. Przy okazji do rezolucji PE wpisano postulat przygotowania europejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. Ursula von der Leyen sygnalizowała taki zamiar w swojej prezentacji 18 lipca w PE przed zatwierdzeniem jej na drugą kadencję na stanowisko przewodniczącej KE. Zapowiada się okres najtrudniejszy dla wielu regionów, miast i obszarów wiejskich UE, ponieważ katastrofy się nasilają. Jeden z europosłów po głosowaniu upowszechnił nowy unijny cel – zero zgonów w wyniku klęsk żywiołowych. Niestety, powódź wizytowana przez politycznych decydentów w czwartek we Wrocławiu taki idealistyczny postulat kwalifikuje do kategorii mrzonek. Zaś generalny wniosek z praktyki pomocowej UE zapisany jest w tytule.