Jak wyglada amerykanski proces wyborczy. Najciekawsze roznice miedzy stanami

– Na pewno zaskoczeniem może być to, że – mówi Maciej Turek, politolog i amerykanista, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, z Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wybór pośredni Tak było choćby w 2016 r. Hillary Clinton, kandydatka Demokratów, przegrała pomimo uzyskania o blisko dwóch milionów głosów więcej od swojego rywala Donalda Trumpa, kandydata Republikanów. Jak to możliwe? – Amerykanie wybierają prezydenta w sposób pośredni – wskazują swoje preferencje prezydenckie w swoich stanach, głosując na elektorów, którzy następnie głosują na prezydenta. Każdy stan ma przypisaną liczbę elektorów, którymi dysponuje. I może się zdarzyć tak, jak choćby w roku 2000 czy 2016, że więcej głosów w całym kraju uzyska kandydat A, w tym przypadku Al Gore i Hillary Clinton, ale więcej głosów elektorskich, które decydują o prezydenturze zdobędzie kandydat B: odpowiednio George W. Bush i Donald Trup – wyjaśnia dr Maciej Turek. Oczywiście nie jest powiedziane, że gdyby system był inny, to więcej głosów nie zdobyłby Donald Trump, skupiając kampanię nie na konkretnych kluczowych stanach, ale na całym kraju. Bez ciszy wyborczej Zaskoczeń w amerykańskim systemie wyborczym jest jednak więcej. Warto zauważyć choćby, że jedynie w kilku stanach istnieją automatyczne listy wyborcze. – W większości jurysdykcji, chcąc głosować, należy się uprzednio zarejestrować. Jeśli Amerykanie o tym zapomną, to przychodząc do lokalu wyborczego w dniu wyborów, , a zatem nie są w tym dniu uprawnieni do udziału w głosowaniu. Co więcej, – zauważa dr Maciej Turek. Kolejnym zaskoczeniem mogą być kwoty, jakie na kampanie wyborcze wydają kandydaci, nie tylko w wyborach prezydenckich. Choć w przypadku tych ostatnich, w roku 2020 na rzecz obydwu kandydatów do prezydentury, Joe Bidena i Donalda Trumpa, . Wszystko wskazuje na to, że w 2024 roku te kwoty będą jeszcze wyższe. – Jeszcze jedno zaskoczenie to fakt, że . Można agitować na rzecz kandydatów nawet w dniu wyborów – przypomina dr Maciej Turek. Krok po kroku Jak krok po kroku wyglądają wybory w USA? Aby móc walczyć o fotel prezydenta, kandydat musi posiadać pełnię praw publicznych, mieć minimum 35 lat i mieszkać Stanach przez co najmniej 14 lat, mając jednak obywatelstwo tego kraju od urodzenia. Wyboru kandydatów dokonuje się w prawyborach, które właśnie trwają. W każdym stanie odbywają się one w innym terminie. 5 marca odbył się superwtorek – to dzień, w którym jednego dnia głosuje kilkanaście stanów. – Prawybory prezydenckie nie są częścią procesu wyborczego opisanego w amerykańskiej konstytucji. Z tego względu nie występowały one od początku istnienia USA. . Istotna zmiana tego procesu nastąpiła w pierwszej połowie XIX w., kiedy to kandydaci zaczęli być powoływani przez ogólnokrajowe konwencje partyjne – zauważa dr Mateusz Radajewski, prawnik, wykładowca na Wydziale Prawa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie SWPS we Wrocławiu. W praktyce, jak dodaje, system ten pozwalał na zachowanie wpływów przez partyjnych liderów, przez co nie był uważany za w pełni demokratyczny. – Z tego względu na początku XX w. doszło do jego reformy. Wprowadzono wybór delegatów na konwencję krajową w drodze prawyborów – zauważa dr Mateusz Radajewski. System prawyborów różni się w poszczególnych stanach. – Generalnie jednak prawybory mogą być przeprowadzone albo w formie zebrania partyjnego, albo prawyborów właściwych. Obecnie ten drugi sposób jest znacznie bardziej popularny – mówi dr Mateusz Radajewski. Gdy stany zakończą głosowanie, oficjalnie ogłasza się kandydatów w wyborach prezydenckich i do urn podchodzi się znowu w dniu wyborów, czyli w tym roku 5 listopada. Wybory pośrednie Jak wspomniał dr Maciej Turek, wybory w USA są wyborami pośrednimi. To oznacza, że obywatele oddają głos nie bezpośrednio na kandydata, ale na elektorów, reprezentujących albo Partię Demokratyczną, albo Republikańską. Łącznie wybranych zostaje 538 elektorów. Im więcej mieszkańców danego stanu, tym więcej mogą wybrać elektorów. I tak Kalifornia wybiera ich 55, Teksas 38, Nowy Jork 29, podobnie Floryda. Po podliczeniu głosów . I to formalnie ich głosami wybierany jest prezydent USA. Dlaczego w USA nie głosuje się bezpośrednio na kandydata? Dzieje się tak, bo każdy stan ma inny sposób głosowania. Różne są nawet karty wyborcze. – Tych różnic jest tak dużo, że nie sposób wszystkich odnotować. Pierwsza to , nie ma zunifikowanych godzin otwarcia w całym kraju. Kwestia druga to na pewno sposób głosowania. – swoją preferencją prezydencką wyborcy mogą określić na wiele tygodni przed dniem wyborów -zauważa dr Maciej Turek Stany różnią się też w zakresie : w niektórych głosowanie w ten sposób jest niemożliwe, ale np. . – Gdy mowa o procesie rywalizacji o nominację prezydencką, czyli tym, który w cyklu 2024 zakończył się po rezygnacji Nikki Haley, to stany dosyć mocno regulują kto może w nich uczestniczyć. W niektórych każdy wyborca może wziąć udział w prawyborach partii, której chce – oczywiście może oddać tylko jeden głos. Ale w innych, jeśli ktoś zarejestrował się do głosowania jako Demokrata, może uczestniczyć jedynie w prawyborach Partii Demokratycznej. Kolejna różnica, którą warto wskazać, wynika już bardziej z kultury politycznej i tendencji do określonych zachowań wyborczych. Niemniej, Jeśli średnia dla całego kraju w ostatnich wyborach to ok. 66 proc., to na poziomie stanów mieliśmy do czynienia z frekwencją ok. 55 proc. w Oklahomie, ale ok. 79 proc. w Minnesocie – podkreśla dr Maciej Turek. Emocje w USA będą nabierały tempa, a głowni kandydaci – Donald Trump i Joe Biden, nakręcać swoje kampanie wyborcze.