Chinska ofensywa w branzy poprzewodnikow

Od dobrych kilku lat stosunki amerykańsko-chińskie są napięte, a jednym z powodów jest wojna handlowa tocząca się wokół technologii układów scalonych, zwanych potocznie czipami. Lodówka, samochód, smartfon, tablet, rakiety balistyczne, drony, sztuczna inteligencja - to tylko kilka przykładów ich zastosowań. W październiku 2022 r. administracja prezydenta Joego Bidena nałożyła sankcje na chińską branżę półprzewodników. Stało się to kilka tygodni przed wypuszczeniem w świat ChataGPT. Największym firmom z USA, Holandii i Japonii zakazano eksportu sprzętu potrzebnego do produkcji wysokiej klasy procesorów (mniejszych niż 10 nm) potrzebnych do rozwoju technologii, takich jak sztuczna inteligencja. Ale nie tylko o nią tu chodzi, bo rząd amerykański obawia się o bezpieczeństwo narodowe z powodu ekspansji Chin w sektorze półprzewodników. Zaawansowane procesory mają kluczowe znaczenie dla rozwoju systemów uzbrojenia, superkomputerów eksaskalowych (to komputery nowej generacji mogące wykonać 1 trylion obliczeń na sekundę), a także aplikacji do nadzoru czy broni masowego rażenia. - Na pierwszy rzut oka sankcje zawodzą. Stany Zjednoczone chciały ograniczyć moce produkcyjne Chin w wiodących technologiach półprzewodnikowych, tymczasem największy chiński producent półprzewodników SMIC jest w stanie masowo produkować technologię na 7 nm, a w przyszłym roku na 5 nm. Doszło do odrodzenia Huaweia, który był najbardziej nękaną firmą podczas pierwszej fali sankcji nałożonych przez administrację Donalda Trumpa w 2018 r. Huawei i SMIC połączyły siły i zaczęły produkować czipy do telefonów oraz akceleratory AI [procesory przeznaczone do szybkiej aplikacji sztucznej inteligencji i maszynowego uczenia - red.]. Ponadto Chiny zaczęły produkować superkomputery eksaskalowe, a Amerykanie chcieli to zablokować – mówił Tomasz Smolarek, zarządzający inwestycjami w mTFI, w czasie CFA Summit, corocznego spotkania CFA Society Poland, które 7 i 8 listopada odbyło się w Warszawie. Powodem, dla którego Chińczycy są w stanie produkować procesory mniejsze, niż zakładają sankcje, jest omijanie przez zachodnie firmy przepisów amerykańskiego Departamentu Handlu i wykorzystywanie spółek-wydmuszek zakładanych przez firmy z Państwa Środka. Akcelerator AI wyprodukowany przez Huaweia został zbudowany na bazie czipu typu Ascend 910B wyprodukowanego przez tajwański TSMC, a chiński rząd nawiązał współpracę z holenderskim ASML, specjalizującym się w produkcji maszyn litograficznych, bez których nie ma mowy o produkcji zaawansowanych procesorów. Istnieją dwa typy maszyn: EUV (extreme ultraviolet lithography) oraz DUV (deep ultraviolet lithography). Maszyna EUV jest jedną z najbardziej skomplikowanych maszyn na świecie o wielkości piętrowego autobusu – może mieć do 100 tys. części, a jej wartość sięga nawet 300 mln USD. Bez niej obyć się nie mogą najwięksi producenci mikroczipów, jak TSMC, Samsung czy Intel, i właśnie na eksport EUV holenderska firma otrzymała zakaz od rządu amerykańskiego. Inaczej było w wypadku maszyn starszej generacji DUV, których sprzedaż była kontynuowana przez ASML. W konsekwencji we wrześniu 2023 r. rząd chiński oznajmił, że import maszyn litograficznych z Holandii wzrósł o 1850 proc. w skali roku, podaje Ośrodek Studiów Wschodnich. - Sprzedaż DUV pozwoliła Chińczykom na produkcję procesorów o rozmiarze 7, 5 lub nawet 3 nm, ale im niżej schodzimy, tym gorsza jakość produkcji i dodatkowo jest ona droższa, ponieważ DUV są modelem starszej generacji. Mark Rutte, do niedawna premier Holandii [a obecnie sekretarz generalny NATO - red.] nie raz mówił o potrzebie zakazu eksportu do Chin, ale chyba o tym zapomniał. Przychody ASML z kanału chińskiego wyniosły 10 mld USD w 2024 r., tyle samo co łącznie w latach 2018-22. Amerykanie też nie są święci. Korporacje wysyłały podobne maszyny z filii w Malezji czy Korei Płd. Eksportowały nawet na rzecz SMIC – mówi Tomasz Smolarek. W raporcie za III kwartał 2024 r. Christophe Fouquet, prezes ASML, ostrzegł, że planowane obostrzenia ze strony USA i rządu holenderskiego na maszyny DUV sprowokują spadek sprzedaży do Chin nawet o 20 proc. w 2025 r. W reakcji na tę wypowiedź z 15 października 2024 r. kurs ASML tąpnął o 16 proc. – był to najwyższy spadek od 26 lat. Ograniczenia w eksporcie nie zmienią faktu, że Chiny zdołały w ciągu niespełna dwóch lat zbudować potężną rezerwę maszyn starszej generacji, w wyniku czego mogą niedługo stać się globalnym liderem produkcji czipów o rozmiarze 28 nm lub większym, co będzie mieć poważne konsekwencje dla rynku europejskiego. - Sankcje nie dotyczyły technologii, które mają więcej niż 10 lat. Na starszych technologiach produkuje się mikrokontrolery. W zakresie starszych technologii Tajwan i Chiny mają 60 proc. globalnych mocy produkcyjnych, a według niektórych źródeł ponad 70 proc. Dzieje się tak, ponieważ Chiny nakupowały maszyn do produkcji półprzewodników. W zeszłym roku była to jedna trzecia całej sprzedaży, a w tym roku może być nawet 40 proc. Niewykluczone, że Chiny niedługo będą miały 50 proc. globalnych mocy produkcyjnych w zakresie starszych technologii półprzewodnikowych – mówi Tomasz Smolarek. Mikroprocesory starszej generacji mają zastosowanie w wielu urządzeniach, np. w przemyśle obronnym (rakiety lub drony), w przemyśle samochodowym (mikrokontrolery do monitorowania wydajności silnika) czy przemyśle konsumenckim (smartfony, tablety, sprzęt RTV i AGD). Gdyby Chiny miały decydować o 50 proc. produkcji, to firmy zachodnie ryzykowałyby zależność od tamtejszych dostawców, zwłaszcza że trudno byłoby z nimi konkurować cenowo ze względu na dotacje tamtejszego rządu.