Rosnie liczba spraw przy granicy. Od przemytu po napasci na funkcjonariuszy. Grozi paraliz wymiaru sprawiedliwosci

"Kryzys migracyjny jest sytuacją nadzwyczajną, bardzo pracochłonną i łączącą się z wieloma problemami w funkcjonowaniu sądu. Istotnie wpływa to na pracę sędziów i urzędników, którzy muszą przeprowadzać postępowania w sprawach mających charakter spraw pilnych" — pisze prezes sądu w Bielsku Podlaskim Momentami lawinowe zwiększenie zadań sędziów i urzędników wymiaru sprawiedliwości w przygranicznych jednostkach, nie wpłynęło na zwiększenie kadry tych sądów, mimo wniosków do Ministerstwa Sprawiedliwości "Liczba postępowań związanych z kryzysem migracyjnym niewątpliwie wydłuża czas prowadzenia postępowań i wpływa na obciążenie i przepracowanie prokuratorów, ale są to wartości niepoliczalne" — ocenia prokurator rejonowy w Bielsku Podlaskim Od 1 sierpnia 2021 r. do 11 października 2024 r. do prokuratury w Hajnówce trafiło łącznie 1011 spraw związanych z kryzysem migracyjnym, dziesiątki kolejnych prokuratura przekazała do innych jednostek w całym kraju Więcej takich artykułów znajdziesz na stronie głównej Onetu Bielsk Podlaski. Skutki kryzysu migracyjnego Obsada kadrowa Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim to dzisiaj 110 pracowników, w tym 21 sędziów, którzy pracują też w wydziałach karnych zamiejscowych w Hajnówce i Siemiatyczach. W związku z kryzysem migracyjnym na polsko-białoruskiej granicy Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim, a w szczególności Wydziały bezpośrednio zaangażowane w rozwiązywanie tego kryzysu i uczestniczące w procedurach nie otrzymały wsparcia o dodatkowych sędziów orzeczników, asystentów sędziów, czy urzędników. Jest wręcz odwrotnie — kadra ulega sukcesywnemu zmniejszeniu, o czym dowodzą dane przekazane Onetowi jego prezesa tego sądu. "Odkąd zwiększyła się presja migracyjna na granicy z Białorusią liczba etatów w Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim zmalała o 11 etatów. Przy czym w porównaniu do lat jeszcze wcześniejszych kadra orzeczniczo-urzędnicza sukcesywnie się zmniejsza" — czytamy w odpowiedzi sędziego Jan Kapelka. W ciągu ostatnich trzech lat sytuacja na granicy polsko-białoruskiej spowodowała, że bielski sąd boryka się z nadmiarem spraw karnych, a "sytuacja ta ma istotny wpływ na funkcjonowanie sądu i sprawność postępowań w toczących się sprawach". Wpływają tu głównie sprawy, które dotyczą umieszczenia cudzoziemców w strzeżonym ośrodku, wnioski o zastosowanie tymczasowego aresztowania oraz sprawy tzw. kurierów, czyli osób, które pomagają cudzoziemcom nielegalnie przekroczyć granicę. Dla porównania w 2020 r. do wydziału w Siemiatyczach wpłynęły dwie sprawy o nielegalne przekroczenie granicy. W 2023 r. w trzech wydziałach było ich 295, w tym 236 w Hajnówce. Z uwagi na tryb postępowania, sprawy te musiały być rozpoznane w trybie pilnym — 24 godzinnym. Ponadto od 1 stycznia 2021 do 30 września 2024 r. wobec skazanych za nielegalne przekroczenie granicy sąd zawiesił 40 spraw i wydał listy gończe, w tym 33 postanowienia w wydziale w Siemiatyczach. Takie działania oznaczają konieczność systematycznego sprawdzania i ustalania, czy skazani przebywają na terytorium Polski. W zdecydowanej większości skazani nie są obywatelami UE. Lawinowy wpływ spraw W Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim w każdym z trzech wydziałów karnych orzeka po trzech sędziów. Kiedy liczba wniosków Straży Granicznej o umieszczenie cudzoziemców w strzeżonym ośrodku znacznie wzrosła i muszą być one rozpatrzone w ciągu doby, czyli są priorytetowe i toczą się kosztem innych postępowań. Sprawy te wymagają obecności tłumaczy języków często egzotycznych, czyli nielicznych w Polsce, czasem obrońcy. "Zwykle wnioski wpływają nie pojedynczo, lecz w liczbie kilku lub kilkunastu wniosków, co wiąże się z koniecznością przeorganizowania dnia pracy zarówno sędziów, jak i pracowników sekretariatu oraz poświęcenia dnia tylko na rozpoznanie takich spraw pod presją czasu" — zaznacza prezes Kapelka. Sędziowie pełnią dyżury przez wszystkie dni tygodnia. Wnioski są rozpoznawane w soboty, niedziele i święta oraz po godzinach urzędowania sądu. Rozpoznanie spraw cudzoziemców wiąże się z koniecznością tłumaczenia orzeczeń, aktów oskarżenia, zawiadomień o terminach, konieczność przyznania wynagrodzenia tłumaczom, co dodatkowo angażuje orzeczników. Aby sprostać lawinowemu wpływowi tych spraw, wnioski rozpatrują też sędziowie z wydziału cywilnego. Wnioskami o umieszczenie nieletnich cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach zajmuje się wydział rodzinny i nieletnich. Dodatkowo ilość spraw i pilny tryb ich rozpatrywania angażują pracowników sekretariatu w te postępowania. Przy czym urzędnik nie ma statusu sędziego i nie może pełnić czynności w sposób nieprzerwany. Rozpoznawanie spraw cudzoziemców nie pozostaje bez wpływu na załatwienie spraw innych kategorii. Już niejednokrotnie trzeba było przesuwać wyznaczone daty innych rozpraw, co odbijało się konsekwencjami w terminowości w orzekaniu. Interwencje u ministra Prezes Sądu w Bielsku Podlaskim wielokrotnie zwracał się do Ministerstwa Sprawiedliwości o dodatkowe wsparcie kadrowe wobec nadmiernego obciążenia sprawami, jednak takiego wsparcia nie otrzymał. Pierwsze trzy odrębne prośby o wsparcie kadrowe wysłał w 2022 r. Dotyczyły głównie wsparcia pionu karnego, m.in. o dodatkowe etaty sędziego, asesora, asystenta sędziego i ponawiany wniosek o trzy etaty urzędnicze. Rok później dwukrotnie prosił o przydzielenie dodatkowych etatów urzędników sądowych oraz innych pracowników. W 2024 r. ponowił jeden wniosek o trzy etaty urzędnicze. "Żaden z powyższych wniosków nie został uwzględniony, mimo dostrzegalnego przez Ministerstwo Sprawiedliwości niedoboru etatów w Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim" — pisze prezes Jan Kapelka. Z prośbą o takie wsparcie i zwiększenie etatów w 2021 r. zwracał się też prezes Sądu Rejonowego w Białymstoku. Minister sprawiedliwości wysupłał dwa etaty. Od stycznia 2022 r. w sądzie pracował dodatkowy sędzia i urzędnik. Białystok W Sądzie Rejonowym w Białymstoku sprawy dotyczące zdarzeń na granicy polsko-białoruskiej przydzielane są wszystkim sędziom orzekającym w dwóch wydziałach karnych oraz sekcji ds. nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym, gdzie w początkowym etapie kryzysu migracyjnego sąd odnotował znaczący wzrost wpływu wniosków w sprawie umieszczenia cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców oraz spraw z kategorii przedłużenia okresu detencji cudzoziemca. Od połowy czerwca do połowy października 2019 r. takich spraw do sekcji trafiło 96, w analogicznych miesiącach 2020 r. — 45, najwięcej w 2021 r. — 620, natomiast 2024 r. — 224. W wydziałach karnych największy wzrost spraw dotyczy przestępstw kwalifikowanych: nielegalnego przekroczenia granicy i umożliwienie nielegalnego pobytu na terenie Polski. Tu też na czas trwania postępowań wpływ ma konieczność tłumaczenia dokumentów, przeprowadzania rozpraw z udziałem tłumacza i dostępność tłumaczy. Przenoszenie spraw Od sierpnia 2021 do 5 grudnia 2023 r. w Prokuraturze Rejonowej w Bielsku Podlaskim pracowało pięciu prokuratorów. Od prawie roku jest ich o jednego mniej. Od początku kryzysu migracyjnego przy granicy z Białorusią do końca września tego roku w prokuraturze odnotowane były łącznie 182 sprawy o przemyt ludzi, czyli tzw. kurierzy i organizatorzy nielegalnego przemytu oraz cztery o przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy Straży Granicznej w związku z czynnościami podejmowanymi wobec osób nielegalnie przekraczających granicę. Liczba postępowań o inne przestępstwa w prokuraturze w Bielsku Podlaskim nie uległa w tym czasie zmianie, zatem rozpatrywane sprawy związane z kryzysem migracyjnym to przyrost spraw w ostatnich trzech latach. "Liczba postępowań związanych z kryzysem migracyjnym niewątpliwie wydłuża czas prowadzenia postępowań i wpływa na obciążenie i przepracowanie prokuratorów, ale są to wartości niepoliczalne" — w odpowiedzi na pytania Onetu pisze Adam Naumczyk, szef bielskiej prokuratury. Z Prokuratury Rejonowej w Bielsku Podlaskim nadwyżka spraw związanych z kryzysem migracyjnym nie były przenoszone do innych jednostkek, natomiast trafiały tu takie sprawy, bo były zabierane z Prokuratury Rejonowej w Hajnowce i Prokuratury Rejonowej w Siemiatyczach. Hajnówka. Tu trafiają sprawy śmierci przy granicy Pytamy, jak wygląda praca prokuratorów w Hajnówce, skąd do granicy z Białorusią są 23 km. Tu nawałem spraw zajmuje się ich trzech prokuratorów przy wsparciu jednego asesora. Od ponad trzech lat liczba etatów się nie zmieniła. — W związku z kryzysem migracyjnym na granicy polsko-białoruskiej Prokuratura Rejonowa w Hajnówce została znacznie obciążona sprawami z tym związanymi — mówi Onetowi prokurator Marek Dąbrowski, szef tej jednostki. Zdecydowana większość spraw prowadzona jest w formie śledztwa i wymaga od prokuratorów osobistego wykonywania znacznej części czynności procesowych. Od 1 sierpnia 2021 r. do 11 października 2024 r. w prokuraturze zarejestrowano: 926 postępowań dotyczących organizowania lub udzielania pomocy nielegalnego przekraczania granicy, sześć spraw o ułatwienie pobytu w Polsce wbrew przepisom, 33 sprawy o uszkodzenie zapory granicznej, 14 spraw dotyczących czynnej napaści na policjantów, strażników granicznych i żołnierzy przez nielegalnych migrantów lub osoby pomagające im przekroczyć granicę, 12 postępowań w sprawie przekroczenia uprawnień przez strażników granicznych i policjantów wobec nielegalnych migrantów oraz 20 postępowań dotyczących śmierci obcokrajowców w rejonie granicy. "Duża liczba spraw związanych z kryzysem migracyjnym wydłuża okres wszystkich prowadzonych postępowań i wpływa na przepracowanie prokuratorów, gdyż przy niezmienionym składzie kadrowym jednostki, prokuratorzy są obciążeni większą ilością spraw, niemniej nie sposób określić, o ile wydłuża to okres prowadzonych postępowań i w jakim stopniu wpływa na przepracowanie prokuratorów" — czytamy w odpowiedzi na nasze pytania. Począwszy od 2021 r. z Prokuratury Rejonowej w Hajnówce łącznie 177 postepowania związane z nielegalnym przekraczaniem granicy trafiły do innych jednostek prokuratur. Sprawy te były przydzielane do prokuratur wszystkich szczebli w całej Polsce. Większość spraw trafiła do prokuratur szczebla rejonowego w tym znaczna ich część do jednostek prokuratur w obrębie właściwości Prokuratury Okręgowej w Białymstoku.