Miliardy zotych na polskie start-upy. Sprawdzamy jaki z tego pozytek

"Jak wynika z danych PFR Ventures i Inovo, w trzecim kwartale 2024 r. przez polski rynek VC przepłynęło 506 mln zł. W kwocie tej mieści się finansowanie realizowane w ramach 45 transakcji, w które zaangażowało się 60 funduszy. Oznacza to wzrost wartości inwestycji o 14 proc. względem średniej z roku 2023. Łącznie " — czytamy w raporcie "Polskie startupy 2024", przygotowanym przez Startup Poland. Wiele małych i średnich spółek zasilanych zostało już miliardami od unijnych, w tym polskich podatników. Zasadne jednak jest pytanie, jak wygląda zwrot z inwestycji i czy za te wielkie środki udało się uzyskać w Polsce jakiś wymierny dla gospodarki efekt, firmę przynoszącą szybko rosnące dochody, czy produkt, który poprawił nam życie? Tysiące spółek, by znaleźć tych kilka Na liście, którą przedstawia na swoich stronach fundusz PFR Ventures jest obecnie aż 919 spółek zarządzanych przez różne fundusze venture capital. Ale z funduszy europejskich korzystało też wiele innych funduszy i o wiele więcej spółek otrzymało pieniądze na rozwój. Na agregującej dane z inwestycji venture capital stronie dealroom.co zebrano dane aż 11 tys. polskich spółek, portal Crunchbase zawiera zaś 14,3 tys. pozycji. Od 2017 r. powstało 414 funduszy VC, a 55 już zakończyło swoją działalność, w tym 24 w 2024 r. — wynika z informacji PFR Ventures. Według danych PFR Ventures od 2019 r. do września 2024 r. . 51 proc. środków pochodziło z kapitałów publicznych: PFR, NCBiR, BGK, więc można powiedzieć, że około 7,3 mld zł jest z kieszeni podatników. Przeciętna inwestycja (mediana) wynosi zwykle 1-2 mln zł na spółkę, choć w trzecim kwartale ub.r. było to aż 4,3 mln zł. Średnia (arytmetyczna) wartość transakcji od drugiego kwartału ub.r. zaczęła przekraczać 11 mln zł. Według raportu Startup Poland, w którym przebadano aż 3,3 tys. start-upów, 22 proc. z nich zarejestrowano w woj. mazowieckim, a 20 proc. w dolnośląskim. Niemal co trzeci start-up w Polsce (31 proc.) zatrudnia między 4 a 10 osób, a tylko 4 proc. badanych deklaruje, że liczba pracowników w ich start-upie przekracza 51 osób. Wygląda na to, że chwilowo tylko 4 proc. osiągnęło rozmiar, który zwiastuje co najmniej przetrwanie, skoro stać je na zatrudnianie większej liczby pracowników. , 57 proc. — sprzedażą inwestorowi branżowemu, a 3 proc. — wejściem na giełdę (IPO) — czytamy w raporcie. Czy są sukcesy? "Doczekaliśmy się pierwszego klasycznego polskiego jednorożca, czyli spółki ElevenLabs" — pisze w raporcie Radosław Czyrko, partner zarządzający Tar Heel Capital Pathfinder. Największe dotąd inwestycje zrealizowane przez VC w Polsce to: , (331 mln zł w 2020 r. i 372 mln zł w 2024) i w 2023 r. Jakie wyniki osiągają te spółki i czym się zajmują? "Sukcesy kolejnych rund inwestycyjnych nie przeradzały się [...] niestety w powtarzalne, duże wyjścia z inwestycji. Byliśmy co prawda w ostatnich latach świadkami kilku głośnych exitów (Brand24 kupiony przez Semrush, RemoteMyApp przejęta przez Intel czy transakcje Applica.ai i Telemedi), ale na te naprawdę spektakularne wyjścia nadal czekamy" — dodaje. Pozytywną wiadomością jest, że część podmiotów przechodzi do kolejnych rund inwestycyjnych, czyli ich wyniki dają nadzieję na kontynuację działalności. "Najciekawszą wiadomością w tym kwartale jest solidna liczba rund A i B. Zamknięto 16 takich transakcji, co jest w których odnotowano maksymalnie 17 takich rund. Globalnie liczba rund A/B spada, więc tym bardziej cieszy, że w Polsce wynik się utrzymuje. Pozyskanie rundy A/B (ok. 10 mln+ dol.) od globalnych inwestorów wymaga już solidnej trakcji (1-2 mln dol.+ ARR), odpowiedniego wzrostu, zdrowej ekonomii i zwalidowania wielu hipotez" — podał w raporcie PFR Ventures Maciej Małysz, partner w Inovo.vc. ElevenLabs ElevenLabs, choć założona przez dwóch polskich inżynierów: Mateusza Staniszewskiego i Piotra Dąbkowskiego, jest spółką amerykańską. Inspiracją do jej założenia było podobno oglądanie "nieodpowiednio dubbingowanych amerykańskich filmów", tzn. chodzi o filmy z lektorem, więc zależy dla kogo to "nieodpowiednio". Firma zajmuje się tworzeniem "naturalnie brzmiących syntezatorów mowy i oprogramowania do przekształcania tekstu na mowę, wykorzystując sztuczną inteligencję i uczenie głębokie" — podaje ElevenLabs. Znalazła rozwiązanie pozwalające twórcom treści przesłać , udostępniając narzędzie za darmo i pobierając miesięczną opłatę abonamentową zależną od liczby minut wygenerowanego dźwięku (około 0,16 dol. za minutę). Przy dobrych efektach produktu ElevenLabs dubbing w filmach na inne języki niż oryginalny może nawet nie wymagać wykorzystania lokalnych aktorów, ale przetworzenia oryginalnego głosu bohatera na wersje językowe. Przychody polskiego podmiotu ElevenLabs nie robią dobrego wrażenia, bo w 2023 r. wyniosły zaledwie 315 tys. zł i rok obrotowy zakończył się stratą 134 tys. zł. Ale amerykańska spółka chwali się już obrotami 90 mln dol. w ciągu 12 miesięcy do listopada 2024 r. , który zaangażował środki w lutym 2024 r. DocPlanner Polska spółka znana u nas pod marką ZnanyLekarz.pl płaciła nawet w 2023 r. dywidendę 2 mln zł z 8,4-milionowego zysku, ale w ubiegłym roku postanowiła zyski przeznaczyć na rozwój. A było tego już 24,9 mln zł. Przychody wzrosły ze 125 do 158 mln zł. Jak na prawie miliard złotych inwestycji zrealizowanych przez VC w Polsce nie wygląda to może jeszcze imponująco, ale rozwój jest dynamiczny, a poza tym spółka nie działa już tylko na rodzimym rynku. PFR Ventures informuje, że w Polsce spółka zebrała 344 mln zł w 2019 r. i 600 mln zł w 2021 r. Na wczesnym etapie rozwoju pieniądze zainwestował krajowy fundusz VC RTAventures założony przez Piotra Kuleszę i Lubomira Jurczaka — najpierw w 2012 r. było to około miliona złotych, później w 2013 r. już milion euro, podobnie w 2015 r. DocPlanner prowadzi serwisy dla pacjentów z ofertą lekarzy i usług placówek medycznych. Pacjent może umówić wizytę, ocenić lekarza, swoje oprogramowanie ma też lekarz. Polska spółka prowadzi działalność w Czechach, ale należy do grupy firm prowadzących analogiczną działalność na rynkach: tureckim, hiszpańskim, włoskim oraz w Brazylii i Meksyku. W Polsce spółka rentowna jest od 2017 r. Wyłącznym właścicielem jest holenderski wehikuł inwestycyjny DocPlanner SubHoldings B.V. Założycielem był jednak Polak, Marek Wróbel, który zaczynał z kwotą 50 tys. zł. Potem przyłączyło się kilku innych polskich prywatnych inwestorów, od 2015 r. dołożył się jeszcze dwa razy fundusz VC Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju razem z innymi funduszami, by wreszcie polska spółka wniesiona została od 2019 r. do holenderskiego wehikułu inwestycyjnego. ICEYE Zatrudniająca w 2023 r. w Polsce 69 spółka ICEYE prawie wszystkie przychody poza dotacjami osiąga na podstawie umowy ze swoim jedynym jej właścicielem: fińskim ICEYE OY. Dotacje pochodzą z NCBiR (2 mln zł w 2023 r.), a przychody w Polsce doszły w 2023 r. do 31,4 mln zł z 21,5 mln zł rok wcześniej. 2023 rok spółka zakończyła z zyskiem netto 4,2 mln zł w porównaniu do 0,4 mln zł rok wcześniej. Fińska firma doszła w 2023 r. , wyższych o 167 proc. rok do roku. Należąca do niej konstelacja satelitów klasy New Space "zapewnia unikalny dostęp do danych dotyczących dowolnej lokalizacji na Ziemi — 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu, niezależnie od warunków pogodowych" — czytamy na stronie internetowej. Wysoka rozdzielczość pozwala na identyfikację mniejszych obiektów i celów bez konieczności sięgania po dodatkowe źródła informacji. Polska spółka zależna prowadzi w naszym kraju projekty badawczo-rozwojowe, m.in. kontrakt dla Wojskowej Akademii Technicznej "Opracowanie i przetestowanie w warunkach rzeczywistych modułu sterowania i kontroli położenia na orbicie przeznaczonego dla mikrosatelitów obserwacyjnych współfinansowany przez Unię Europejską". W bieżącym roku Wojsko Polskie ma otrzymać pierwsze polskie satelity. System konstelacji mikrosatelitów optoelektronicznych MikroGlob, zgodnie z zapowiedziami, ma zapewnić Polsce do marca 2027 r. za 557 mln zł całkowicie autonomiczne zdolności do pozyskiwania zobrazowań satelitarnych w wysokiej rozdzielczości. System może mieć zastosowanie tak dla wojska, jak i służb cywilnych. Poza tym w 2022 r. dwa satelity obserwacyjne Pléiades Neo, a ich wystrzelenie ma nastąpić w 2027 r. To wszystko jednak spółki zagraniczne, z centrum zysków poza naszym krajem. Jakie start-upy w polskim PKB? Owszem, start-upy sfinansowane pieniędzmi polskiego podatnika zatrudniają pracowników w Polsce, a w przypadku DocPlanner są pożytki z działalności na rynku ościennym (w Czechach), być może fundusze VC też zarobią na wyjściu z inwestycji i zwrócą część wydanych środków, a może nawet wszystkie z naddatkiem. Czy są jednak przykłady polskich firm, które rozwinęły skrzydła dzięki miliardom z venture capital i działają z kraju na dużą skalę, dokładając cegiełkę do krajowego PKB? I to niekoniecznie coś na skalę CD Projekt, czy inPostu. , spółce , której aplikacja skracała proces rekrutacji pracowników w IT. Ta jednak po dynamicznym wzroście przez pierwsze trzy lata, utknęła w 2023 r. na poziomie 24 mln zł przychodów ze spadkiem zysku netto z 2,2 mln do 261 tys. zł. Zatrudnia 27 pracowników. Z tego samego funduszu spółka , narzędzie do analizowania danych z social mediów, wychwytujące trendy w ich wczesnej fazie, doszła do 9 mln zł przychodów oraz ok. pół miliona zysku rocznie i... dalej już nie poszła. oferujące oprogramowanie do automatycznej analizy zapytań ofertowych dla branży transportowej nie podało jeszcze w KRS wyników za 2023 r., a w 2022 r. doszło do 7 mln zł przychodów, 0,5 mln zł zysku netto i zatrudnienia 21 osób. Gdyby nie dotacja 2 mln zł, byłaby strata. Podobnie 7 mln zł przychodów i pół mln zł zysku, ale w 2023 r. udało się osiągnąć , manufakturze obrączek z drukarki 3D. Firma zatrudnia cztery osoby. Na stronie dealroom.co jest też kilka polskich spółek, którym serwis nadał wyceny minimum 2 mln euro: Infermedica, inFakt, Cardiomatics, Sinterit, INKSearch, Packhelp, Jutro Medical i uPacjenta. Strona Crunchbase wyróżnia jeszcze: Ramp Network, Giganci Programowania i Booksy. Przyjrzyjmy się ich wynikom. . Spółka oferująca usługi księgowe online dla małych i średnich przedsiębiorców, czyli działalność w rodzaju , zarabia jednak dużo lepiej od przedsięwzięcia kandydata Konfederacji na prezydenta, jej reklamy często emitowane są w telewizji. W 2023 r. przy przychodach 97 mln zł (+59 proc. rdr), zarobiła na czysto 9,8 mln zł (+215 proc. rdr). W 2014 r. dostała pieniądze rzędu miliona złotych od funduszu RTAventures. Zatrudnia 33 osoby. Sukcesem, choć na razie tylko pod kątem przychodów, a nie zysków jest specjalizująca się w dostarczaniu rozwiązań IT do zarządzania rezerwacjami online dla różnych branż usługowych, takich jak: salony fryzjerskie, kosmetyczne i masażu. Firma działa na wielu rynkach międzynarodowych, w tym w: Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Brazylii, Meksyku i RPA. Jej przychody w 2023 r. doszły do 135 mln zł (+41 proc. rdr), ale była też strata 28,3 mln zł. Rok wcześniej strata wynosiła jednak aż 251 mln zł i polska spółka działa dalej dzięki wsparciu kapitałowym oprócz funduszy VC (m.in. Inovo) przez amerykańskiego udziałowca Booksy Group Corp. PFR zażądał w marcu ub.r. zwrotu części subwencji, tj. 68 mln zł i spółka tego dokonała za pomocą głównego właściciela. Krakowska spółka , która dostała pieniądze m.in. od polskiego funduszu Inovo VC (ok. 4 mln euro wg dealroom), ale też od polskich: Market One Capital (ok. miliona euro), Kogito Ventures oraz Movens Capital (po ok. 200 tys. euro); wykazała w 2023 r. 73 mln zł przychodu (-13 proc. rdr), ale też 28,5 mln zł straty netto. Produkuje opakowania dostosowane do potrzeb klienta i zatrudnia 98 pracowników. Pozyskała w 2023 r. 5 mln euro z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, w czwartym kwartale 2024 r. planowała uzyskać już dodatni EBITDA (wynik operacyjny powiększony o amortyzację) — podawała w sprawozdaniu finansowym. , producent stacjonarnych drukarek 3D SLS (Selective Laser Sintering) i akcesoriów, choć doszedł do 31 mln zł przychodów w 2023 r. (+53 proc. rdr), głównie z eksportu, to strata netto wyniosła 11,4 mln zł. Spółka w ostatnich dwóch latach przeszła wiele zmian zarządów i na 2024 r. też nie przewidywała osiągnięcia zysków. Część finansowania rzędu 2,6 mln dol. w 2020 r. zapewnił polski EEC Ventures. Warszawskim (kursy programowania dla dzieci i młodzieży) udało się w 2022 r. nawet wykazać półmilionowy zysk, ale w 2023 r. było już 8,4 mln zł straty przy 20 mln zł przychodu (+30 proc. rdr). , producent gier wideo — a obecnie realizujący tytuł Real Boxing 3 na urządzenia mobilne — który wyrósł dzięki wczesnym inwestycjom funduszu GreatPoint Ventures, notowany jest na GPW z wartością rynkową 19 mln zł. Przychody rzędu 4 mln zł kwartalnie od 12 miesięcy nie pozwalają na wykazanie zysków, a łączna strata netto do września ub.r. wyniosła 3,5 mln zł. Spółka nie rozpieszcza inwestorów i przeważnie kończy kwartały na minusie. Zatrudnia 28 osób, przeszła rok temu postępowanie układowe. , która oferuje placówkom opieki zdrowotnej oprogramowanie zasilane AI do wstępnej diagnostyki i segregacji pacjentów zatrzymała się w 2023 r. na 21 mln zł przychodów, przy których nie realizuje zysków, ale spore straty rzędu 9-10 mln zł. , która umożliwia przyszłemu wytatuowanemu wybór wzoru rysunku i umawiać wizytę w salonie na realizację ulubionego projektu na własnym ciele, doszedł w 2023 r. do miliona przychodów i 44 tys. zł zysku netto. , oparta na chmurze platforma AI specjalizująca się w analizie elektrokardiogramów (EKG) dla dostawców usług opieki zdrowotnej, w tym kardiologów i szpitali doszła do 2 mln zł przychodów i w 2023 r. na tym utknęła, a straty są rzędu 4 mln zł rocznie. Wysokie straty (-12 mln zł w 2023 r.) przynosi , sieć przychodni podstawowej opieki zdrowotnej. Na minusie był też (-8 mln zł w 2023 r. i ponad -20 mln zł w dwa lata), operator serwisu , czyli opieki zdrowotnej i badań realizowanych w domu pacjenta, przychody jednak wzrosły w 2023 r. o 35 proc. do 22 mln zł. Od dwóch polskich funduszy VC i dwóch niemieckich dostał w 2022 r. 5,2 mln euro. Na dużym minusie jest też warszawska spółka zasilona m.in. przez Cogito Capital Partners, która przy 25 mln zł przychodów wykazała 24,4 mln zł straty netto. Oferuje usługi wymiany tokenów na waluty państwowe, zatrudnia 32 osoby. Jak widać z powyższego, fundusze VC widzą przyszłość przeważnie w rozwoju rynku medycznego, ale stawiają też na rozwiązania informatyczne, które pozwalają na organizację działalności branż usługowych, kontakt z klientem, zamawianie usług. Jak na razie spółki, które potrzebują dalszego finansowania, poszukują go później za granicami kraju, często przenosząc swoją działalność poza Polskę. Ile z tych zainwestowanych z pieniędzy unijnych podatników środków da gospodarce pożytku i pozwoli na stworzenie firm o silnych fundamentach? Unia potrzebuje innowacji, co . Pytanie tylko, czy inwestowanie miliardów z publicznych środków w ryzykowne przedsięwzięcia jest właściwym na to sposobem? Będziemy temat obserwować.