Kodeks karny do zmiany. Ministerstwo sprawiedliwosci przygotowuje kompleksowa reforme

W wykazie prac rządu pojawiła się we wtorek zapowiedź kompleksowej reformy m.in. prawa karnego, także kodeksu postępowania karnego. Nowelizacja ustaw, za którą odpowiada Ministerstwo Sprawiedliwości, przewiduje np. eliminację ograniczenia decyzyjności sądu stanowiskiem prokuratora, a także zmianę przepisów o tymczasowym aresztowaniu. fot. Marian Zubrzycki / / FORUM Propozycja ma odwrócić część zmian, które w ubiegłych latach wprowadziła w przepisach dotyczących prawa karnego Zjednoczona Prawica. Projekt ma na celu - jak czytamy w informacji z wykazu prac legislacyjnych rządu - "dokonanie niezbędnych zmian w celu modyfikacji lub wyeliminowania wprowadzonych w ostatnim czasie regulacji najbardziej kontrowersyjnych, sprzecznych z normami konstytucyjnymi i międzynarodowymi oraz naruszających standard racjonalnego oraz zgodnego z Konstytucją RP tworzenia prawa, również w kontekście potrzeby przywrócenia zasad praworządności". "Wielopłaszczyznowa krytyka dokonywanych w ostatnim czasie zmian, niekorzystnie wpływających na kształt współczesnego prawa karnego – przeprowadzana z perspektywy konstytucyjnej oraz prawnomiędzynarodowej, ale także odwołująca się do nieakceptowalnego braku ich aksjologicznej oraz kryminalnopolitycznej spójności – wyznacza kierunki nowelizacji o charakterze interwencyjnym, której przeprowadzenie w trybie pilnym uznano za nieodzowne" - dodano. Ministerstwo Sprawiedliwości, które odpowiada za przygotowanie reformy podkreśliło, że projekt zakłada zwiększenie prawa do obrony na wszystkich etapach postępowania, ograniczenie nadmiernego stosowania tymczasowego aresztu, zakaz korzystania z nielegalnie zdobytych dowodów, dopuszczenie kary dożywocia wyłącznie z możliwością ubiegania się o warunkowe zwolnienie, zwiększenie decyzyjności sądów, a także zaostrzenie kary za utrudnianie lub uniemożliwienie przetargu. "Każdy podejrzany będzie miał dostęp do obrońcy przed pierwszym przesłuchaniem oraz zagwarantowaną poufność kontaktów. Każdy podejrzany, bez względu na swoje zasoby finansowe czy pozycję społeczną, będzie miał prawo do poufnego kontaktu z obrońcą. Uzyskanie pomocy prawnej z urzędu będzie ułatwione. Adwokaci i radcowie prawni będą mieli obowiązek pełnienia dyżurów. Za ich pomoc zapłaci Skarb Państwa" - zapowiedziało ministerstwo. Wprowadzenie zaproponowanych zmian w prawie karnym - jak dodał resort - może zatrzymać postępowanie naruszeniowe prowadzone przez Komisję Europejską. Wdrożenie unijnych dyrektyw jest konieczne do zrealizowania tzw. kamieni milowych oraz z uwagi na rozpoczynającą się 1 stycznia 2025 r. prezydencję Polski w Radzie UE. Ponadto wśród propozycji zmian w prawie karnym jest np. wyeliminowanie ograniczenia decyzyjności sądu stanowiskiem prokuratora m.in. w zakresie decyzji o nadzwyczajnym złagodzeniu kary oraz o warunkowym jej zawieszeniu. MS komentując m.in. tę zmianę podkreśliło, że obecnie prokuratorzy mogą decydować o wielu kwestiach procesowych, mogą wnioskować o wyłączenie jawności rozprawy czy nadzwyczajne złagodzenie kary czy sprzeciwiać się wobec zastosowania systemu dozoru elektronicznego. "Decydujący głos w tych sprawach będzie należał do sędziów, a nie prokuratorów" - podkreślił resort. Ponadto sądy nadal będą mogły orzekać karę dożywocia, ale z możliwością ubiegania się o warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat kary pozbawienia wolności. "W ten sposób zostanie przywrócony sprawiedliwy, humanitarny wymiar polskiego prawa. Kara musi być adekwatna do popełnionego czynu, ale nie może pozbawiać szansy na resocjalizację skazanego. Prawo nie może być tylko surowe. Musi być także sprawiedliwe, oparte na zasadzie proporcjonalności i szacunku dla ludzkiej godności" - zaznaczył MS. W kodeksie postępowania karnego mają zostać zmienione przepisy dotyczące tymczasowego aresztowania. "Maksymalny czas przebywania w areszcie będzie skrócony z 24 do 12 miesięcy. Aby przedłużyć areszt konieczne będzie przedstawienie dowodu o sprawnym przebiegu śledztwa. Jeżeli sąd uzna, że postępowanie jest źle prowadzone, będzie mógł odmówić przedłużenia tymczasowego aresztowania" - podało ministerstwo. Poza tym zagrożenie surową karą nie będzie mogło być samodzielną przesłanką pozwalającą na zastosowanie tymczasowego aresztu. "Zmieni się próg minimalnej kary grożącej podejrzanemu, pozwalającej na tymczasowe aresztowanie (co najmniej 10 lat zamiast 8) lub gdy kara nie jest niższa niż trzy lata już po wyroku sądu I instancji" - dodano. Co do zakazu korzystania z nielegalnie zdobytych dowodów, to dowody uzyskane w wyniku łamania prawa nie będą uznawane za dowód w procesie. Chodzi np. o nielegalne podsłuchy, choć nadal będzie dopuszczalne, na zasadach określonych w kodeksie, posługiwanie się materiałami zgromadzonymi przy okazji wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych. "Proponowane zmiany nie wpłyną na efektywność pracy służb państwowych" - zapewnił resort sprawiedliwości. Projekt ma na celu także "doprecyzowanie zasad dopuszczalności wykorzystania dowodu uzyskanego podczas stosowania kontroli operacyjnej". Resort zapowiedział też, że za utrudnianie przetargu publicznego będzie kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. "Utrudnianie przetargu publicznego jest obecnie przestępstwem zagrożonym karą do 3 lat pozbawienia wolności i jest to zbyt łagodna sankcja, szczególnie przy intensywnym rozporządzaniu finansowymi środkami unijnymi, m.in. KPO" - uzasadnia zmianę MS. Poza propozycjami zmian w prawie karnym, kodeksie postępowania karnego projekt przewiduje także zmiany w kodeksie karnym wykonawczym, kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, a także w ustawie o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. W przepisach dotyczących ustroju sądów powszechnych prawa o prokuraturze znalazła się propozycja "wyeliminowania możliwości stosowania dowodów uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnych lub kontroli i utrwalania rozmów na potrzeby ustalenia dopuszczenia się deliktów dyscyplinarnych przez sędziów i prokuratorów". Ponadto w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa ma nastąpić powiązanie zaostrzenia odpowiedzialności karnej, o której mowa w art. 72 tej ustawy, z czynami popełnionymi zarówno w czasie, jak i w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Propozycja reformy, którą rząd zamierza przyjąć w pierwszym kwartale 2025 r., powstał na podstawie rozwiązań opracowanych przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego, działającą przy Ministerstwie Sprawiedliwości. Za projekt odpowiada wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha. (PAP) nno/ godl/ mhr/ Źródło: PAP