Turystyka zrownowazona to nie wybor ale koniecznosc

Zrównoważony rozwój i holistyczne podejście to jedne z najważniejszych trendów kształtujących w ostatnich latach oblicze światowej turystyki. Jak przebiega wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju w Polsce? Jak branża turystyczna i samorządy radzą sobie z tym zadaniem? Na te pytania przez ostatnie dwa lata szukała odpowiedzi Polska Organizacja Turystyczna. W ubiegłym roku POT we współpracy z regionalnymi organizacjami turystycznymi zainaugurowała cykl konferencji „Współpraca - Innowacje - Turystyka Zrównoważona”, rozpisany na dwa lata i 16 województw (pierwsza konferencja odbyła się w czerwcu 2023 roku w Zielonej Górze, a ostatnia odbędzie się w grudniu br. w Białymstoku). Celem projektu jest analiza stanu turystyki zrównoważonej w Polsce. Podczas ostatniego Spotkania Liderów Turystyki (28 listopada), które dwa razy w roku organizuje dziennik „Rzeczpospolita” i serwis Turystyka.rp.pl, ze wstępną analizą i pierwszymi wnioskami z projektu, ujętymi w prezentacji „Czy polska turystyka jest gotowa na zrównoważone zarządzanie?”, wystąpił dyrektor departamentu wsparcia turystyki w POT Jacek Janowski. Zrównoważony rozwój w trosce o przyszłe pokolenia Pojęcie zrównoważonego rozwoju pierwszy raz zostało zdefiniowane w raporcie Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 roku „Nasza wspólna przyszłość” jako „rozwój, który odpowiada obecnym potrzebom ludzi bez ograniczania przyszłym pokoleniom możliwości zaspokajania swoich potrzeb”, przypomniał Jacek Janowski. Definicja ta kładzie nacisk na międzypokoleniową solidarność. Z kolei według definicji Światowej Organizacji Turystyki turystyka zrównoważona „w pełni uwzględnia swoje obecne i przyszłe wpływy gospodarcze, społeczne i środowiskowe, odpowiadając na potrzeby odwiedzających, przemysłu turystycznego, środowiska, ale także społeczności lokalnych”. W tradycyjnym podejściu do turystyki, kontynuował dyrektor, chodzi przede wszystkim o zadowolenie turysty, natomiast w podejściu zrównoważonym równie ważny jest dobrostan społeczności lokalnej. Kolejne różnice to między innymi korzyść krótkoterminowa (zarobek w krótkim sezonie turystycznym) i zarobek „poszczególnych jednostek” versus korzyść długoterminowa i rozwój całego regionu czy sukces mierzony liczbą turystów versus sukces mierzony wydatkami turystów. Czytaj więcej Władze Wiednia wiedzą, jak duże znaczenie ma dla miasta turystyka, dlatego bardzo liczą się ze zdaniem specjalistów pracujących w miejskiej organizacji turystycznej - mówi dyrektor ośrodka Polskiej Organizacji Turystycznej w Wiedniu Włodzimierz Szeląg. Turystyka jest sektorem bardzo wrażliwym, podlegającym wielu wpływom, ciągnął Janowski, takim jak sytuacja geopolityczna (Polska, a zwłaszcza jej wschodnie regiony, bardzo dotkliwie odczuwa skutki wojny na Ukrainie) czy zmiany klimatyczne (skrócenie się sezonu zimowego, ekstremalne temperatury latem), a także starzenie się społeczeństwa, które, jak mówią badania Komisji Europejskiej, szczególnie dynamicznie postępuje między innymi w Polsce. Jacek Janowski przypomniał, że w roku 2015 wszystkie państwa członkowskie ONZ jednogłośnie przyjęły rezolucję „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”, czyli strategię rozwoju świata do roku 2030. Zawiera ona zawiera 17 celów zrównoważonego rozwoju podzielonych na 169 zadań. Pod względem realizacji agendy na 195 państw ONZ Polska zajmuje wysokie, 12. miejsce (za mierzenie jego postępów odpowiada Główny Urząd Statystyczny). Turyści chcą podróżować w sposób zrównoważony Omawiając stosunek samych turystów do turystyki zrównoważonej, dyrektor przywołał badania Expedii, jednej z największych na świecie OTA, z 2022 roku. Prawie 70 procent jej klientów postrzega zrównoważone podróżowanie jako ograniczenie negatywnego wpływu turystyki na środowisko, 66 procent jako wspieranie lokalnego biznesu, 65 procent jako wspieranie lokalnych kultur i społeczności, natomiast 52 procent jako odwiedzanie mniej znanych miejsc. Obecnie nie tylko strategie czy krajowe i unijne przepisy obligują regiony i usługodawców turystycznych do przestawienia turystyki i biznesów na zrównoważone tory, oczekują tego w dużej mierze sami turyści, wskazywał Jacek Janowski, przytaczając dane z branży hotelarskiej. - 95 procent globalnych i 40 procent lokalnych klientów międzynarodowej sieci hotelarskiej, obecnej także w Polsce, przy składaniu zapytania ofertowego pyta, czy dany hotel prowadzi działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Według badań Booking.com 75 procent podróżnych na świecie deklaruje, że chce podróżować bardziej odpowiedzialnie. Zrównoważone podróżowanie jest też jednym z najważniejszych trendów w turystyce MICE, a ponad 30 procent podróżnych jest skłonnych podejmować zrównoważone decyzje podczas podróży - referował Janowski. Wiele atrakcji i obiektów turystycznych, kontynuował dyrektor, legitymuje się już zielonymi certyfikatami, które potwierdzają, że działają one w sposób zrównoważony. Pod tym względem Polska jest niestety w ogonie. - W Polsce tylko około stu obiektów ma taki certyfikat, w Niemczech - ponad 2 tysiące - mówił Janowski. Czytaj więcej Z biurami podróży wyjechało tego lata 21,8 procent więcej klientów niż rok temu. Większemu ruchowi w biurach podróży sprzyjała dobra sytuacja gospodarcza i niskie ceny wycieczek. Ale teraz dynamika wzrostu wyhamuje - to wnioski z badania Instytutu Badań Rynku Turystycznego Traveldata. Dyrektor przypomniał o realizowanym pod patronatem Komisji Europejskiej konkursie EDEN (European Destinations of Excellence - Doskonałe Europejskie Kierunki Turystyczne), którego celem jest wyróżnienie mało znanych miejsc o wyjątkowych walorach przyrodniczych i kulturowych i unikatowym charakterze. Tytuł EDEN często dostają atrakcje, które spełniają wymogi turystyki zrównoważonej, w Polsce uhonorowano nim między innymi Szlak Kulinarny Śląskie Smaki, Zespół Zabytkowy Osady Fabrycznej w Żyrardowie, Rzeczpospolitą Ptasią w Parku Narodowym Ujście Warty, dolinę Biebrzy i Wielokulturowy Nurt Bugu i Gołdap - mazurski zdrój. - Konkurs EDEN organizowany jest od 2007 roku, już wtedy dużo mówiło się o turystyce zrównoważonej, ale jeszcze w kontekście wchodzących dopiero w życie trendów, dzisiaj natomiast jest to proces, który już się toczy. Nie mamy wyboru, musimy się do niego włączyć, w taki czy inny sposób - podkreślał Janowski. Potrzebna edukacja w zakresie turystyki zrównoważonej Dyrektor wrócił następnie do projektu „Współpraca - Innowacje - Turystyka Zrównoważona”. - Jego celem było stworzenie platformy dyskusji na temat turystyki zrównoważonej z ekspertami, pokazanie trendów światowych i jednocześnie podejścia do turystyki zrównoważonej w poszczególnych województwach - mówił Janowski. Jednym z elementów projektu były ankiety sondażowe w trzech wersjach, które przed konferencją w danym regionie wysyłane były do urzędów marszałkowskich i regionalnych organizacji turystycznych, jednostek samorządu terytorialnego i lokalnych organizacji turystycznych oraz przedsiębiorców. - Zależało nam, aby uzyskać orientacyjną wiedzę i obraz tego zjawiska w regionach. Feedback z tych ankiet był różny, wielokrotnie musieliśmy namawiać do ich wypełnienia. Niektórzy nie odpowiedzieli na pewne pytania, co wynikało albo z ich niezrozumienia, albo z braku informacji. To pokazuje, że potrzebna jest edukacja - zaznaczył Jacek Janowski. Wyniki ankiet były punktem wyjścia do dyskusji / omawiane były na konferencji w każdym województwie. Po konferencji regiony dostają raport z rekomendacjami dotyczącymi wdrażania zasad turystyki zrównoważonej („Ocena wdrożenia standardów turystyki zrównoważonej” w danym województwie). Po 13 konferencjach rysują się już pewne wnioski dotyczące stanu wdrożenia zasad zrównoważonej turystyki w Polsce. - Wiedza na ten temat i stopień przygotowania każdego regionu są różne – mówi Jacek Janowski. - Staraliśmy się przeanalizować różne aspekty związane z turystyką zrównoważoną i już na wstępnym etapie widać, że najsilniejszym punktem we wszystkich regionach jest ochrona i promocja kultury, zarówno na poziomie wojewódzkim, jak i w działalności przedsiębiorców turystycznych. Podchodzimy do niej bardziej odpowiedzialnie niż do innych aspektów i najlepiej ją „czujemy” przy budowaniu oferty turystycznej. Gorzej jest w wypadku innych aspektów: społeczno-ekonomicznego, ochrony przyrody i zarządzania środowiskowego oraz zrównoważone zarządzanie - wskazywał dyrektor. Czytaj więcej Kaan Ergün, Michał Fijoł, Dorota Lachowska, Agnieszka Sikorska i Bartłomiej Walas to tegoroczni laureaci nagrody Orły Turystyki, przyznawanej przez dziennik „Rzeczpospolita” i serwis Turystyka.rp.pl za wybitne osiągnięcia w turystyce. Wśród mocnych punktów Janowski wymienił też współpracę firm prywatnych z organizacjami związanymi z kulturą, oświatą i organizacjami pozarządowymi, postrzeganie turystyki jako narzędzia rozwoju społeczno-gospodarczego, wsparcia lokalnych przedsiębiorców i społeczności, programy i praktyki wspierające ochronę zdrowia i bezpieczeństwo, przestrzeganie praw pracowniczych, lokalne zatrudnienie w turystyce i dostępność dla osób z niepełnosprawnością. Tylko dwa polskie regiony mają strategie zrównoważonego rozwoju, inne mają wpisane aspekty zrównoważonego rozwoju w swoje strategie rozwoju, co Janowski zaliczył do pozytywów. Ale są też regiony, które nie mają takich strategii bądź nie wprowadziły jeszcze takich założeń. Zrównoważona turystyka nie potrafi się promować Czego z kolei brakuje? Na podstawie ogólnych wniosków z ankiet można założyć, że strategii rozwoju turystyki, aspektów zrównoważonego rozwoju w strategiach zarządzania sektora prywatnego, monitoringu, raportowania i komunikacji w zakresie turystyki zrównoważonej, współpracy między JST i podmiotami branży turystycznej, wystarczającej wiedzy na temat turystyki zrównoważonej i promocji zrównoważonych firm. - Działania związane z ochroną środowiska pojawiają się w strategiach, ale bardzo często nie są one powiązane z turystyką. Inicjatyw społecznych i ekonomicznych jest sporo, ale są one spontaniczne, intuicyjne i bardzo często wynikają z inicjatywy poszczególnych interesariuszy, nie do końca natomiast wpisują się w strategie. Najsłabszym, wciąż nowym obszarem jest zrównoważone zarządzanie w turystyce - w urzędach marszałkowskich brakuje ekspertów, którzy potrafią monitorować stan wykonywania wskaźników turystyki zrównoważonej, a te z kolei nie są zintegrowane z dokumentami strategicznymi. Szwankuje też promocja realizowanych już działań - przykładów dobrych praktyk w Polsce nie brakuje, wiele obiektów noclegowych, atrakcji czy firm turystycznych spełnia wymogi turystyki zrównoważonej i je realizuje, ale nie są one strategicznie poukładane i odpowiednio nagłaśniane - wyliczał Jacek Janowski. POT zapytała też w ankietach, co zmotywowałoby branżę turystyczną do wdrażania praktyk z zakresu turystyki zrównoważonej. Przede wszystkim byłoby to dofinansowanie tych działań, a także szkolenia z turystyki zrównoważonej i tematów pokrewnych, pokazywanie przykładów dobrych praktyk zagranicznych i krajowych, otrzymywanie wytycznych z konkretnymi rekomendacjami, uczestnictwo w wizytach studyjnych i promocja liderów turystyki zrównoważonej. - W najbliższych latach, do roku 2030, POT realizować będzie drugi ważny projekt - „Odpowiedzialny turysta”. Będziemy chcieli dotrzeć do turystów z komunikatem, jak wypoczywać odpowiedzialnie. Musimy traktować wypoczynek podobnie jak traktujemy pobyt w domu i kiedy wyjeżdżamy na wakacje, zachowywać się tak jak w domu - zakończył Jacek Janowski.