business
Marian Gorynia Przedsiebiorstwo miedzynarodowe przyjaciel czy wrog
Przedsiebiorstwo miedzynarodowe jest dobre ale nie tak by nie mogo byc lepsze. Lepsze z punktu widzenia zapewnienia dobrobytu ludzkosci w skali miedzynarodowej z uwzglednieniem interesow wascicieli i interesariuszy
Udzielenie odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule nie jest proste. Pytanie to stawiane było w literaturze ekonomicznej dość często, czasami w nieco innej postaci – na przykład czy przedsiębiorstwa międzynarodowe (PM) są dobre czy złe? czy PM to piękna czy bestia? PM jako Friend jest tutaj swego rodzaju metaforą, skrótem myślowym sygnalizującym, że jest ono nośnikiem efektywności, postępu technologicznego, wydajności i produktywności. Z kolei w roli Foe PM jest instrumentem wyzysku, który generuje nierówności, oraz sprawcą negatywnych konsekwencji środowiskowych. De facto chodzi o to, czy PM przyczyniają się do wzrostu efektywności i dobrobytu społecznego czy też mu przeciwdziałają. Przyjrzyjmy się więc poszczególnym koncepcjom PM spotykanym w literaturze pod kątem kryterium dobrobytu. Wielość i różnorodność koncepcji PM W koncepcji dominującego PM podkreśla się, że ograniczona konkurencja i siła rynkowa mogą prowadzić do strat w dobrobycie w społeczeństwach, gdzie działają PM. Przypadki zachowań monopolistycznych czy quasi-monopolistycznych w praktyce działania PM są liczne. Dotyczy to w szczególności zachowań zaawansowanych technologicznie korporacji pochodzących z krajów wysoko rozwiniętych na rynkach krajów mniej rozwiniętych. W ujęciu koordynującego PM zauważa się, że firma to efektywny instrument w rękach społeczeństwa do koordynowania działalności gospodarczej ponad granicami państw. W tym rozumieniu akcent położony jest na to, że PM są instrumentem dbania o efektywność w skali międzynarodowej. PM jest formą organizacji prowadzenia działalności gospodarczej, która daje możliwości obniżania kosztów transakcyjnych (KT), prowadząc w ten sposób do wzrostu efektywności i dobrobytu społecznego. Dwie zasygnalizowane perspektywy zdają się odgrywać główną rolę pośród teorii PM. Dlatego warto dokonać ich krótkiego zestawienia. Należy wskazać podstawową różnicę w podejściu teorii siły rynkowej (dominujące PM) i teorii internalizacji (koordynujące PM). Ta pierwsza sprowadza się do unikania/wygaszania potencjalnych konfliktów konkurencyjnych z myślą o uzyskaniu dzięki temu maksymalizacji zysków. Ta druga natomiast nastawiona jest na minimalizację kosztów – w tym wypadku zastąpienie rynku przez hierarchię PM ukierunkowane jest na minimalizację KT dzięki uniknięciu sytuacji przetargowych (bargaining) między niezależnymi aktorami. Powstanie i rozwój teorii internalizacji przyczyniły się więc do obniżenia dość wysokiego poziomu krytyki PM, która wykształciła się na podstawie interpretacji przedstawiającej PM jako firmy dążące do monopolu w celu poszukiwania renty. W kolejnym ujęciu PM jako The Knowing multinational artykułuje się pogląd, że duża zdolność do tworzenia i transferu nowej wiedzy za granicę cechująca PM jest korzystna dla społeczeństwa jako całości. W tym znaczeniu PM jest narzędziem do kreacji i rozprzestrzeniania w skali międzynarodowej umiejętności związanych z produkcją i dystrybucją towarów i usług na rynkach zagranicznych. Zwolennicy perspektywy The Knowing multinational podkreślają, że interpretowanie zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) jako dążenia do oszczędzania KT jest zbyt wąskie. Podstawowym elementem perspektywy jest bowiem kreacja wartości, a nie efektywność kosztowa. Perspektywa ta cechuje się także swoistym rozumieniem roli PM w społeczeństwie. O ile koncepcja siły rynkowej zakładała uzyskiwanie przez PM rent monopolowych, mogących mieć negatywny wpływ na dobrobyt konsumentów, o tyle w rozważanej tutaj koncepcji renty mają charakter rent przedsiębiorczych wynikających z umiejętności wykorzystania specyficznych dla firmy kompetencji. Ponadto w tej perspektywie istotą organizacji jest zarówno eksploatacja przewag, jak i doprowadzanie do ich kreowania. Warto też podkreślić, że w tym ujęciu firma ma charakter bardziej organiczny i społeczny. Dużą wagę przywiązuje się do podmiotowości pracowników. Podejście określone jako projektujące PM kładzie nacisk na dużą zdolność do rozpoznawania i stosowania efektywnej organizacji, która jest także korzystna dla społeczeństwa jako całości. Tutaj eksponowana jest umiejętność wyboru, tworzenia i wykorzystywania form organizacyjnych działalności gospodarczej, które sprawdzają się w trakcie ekspansji na rynki zagraniczne. Wizja firmy przyjęta w podejściu sytuacyjnym stanowiącym filar omawianej koncepcji jest nieco wyidealizowana, gdyż artykułuje wyłącznie dostosowanie do rynku wynikające z procesów konkurencji, natomiast eliminuje z pola widzenia takie zachowania PM, jak wpływ na rządy krajów goszczących, porozumienia monopolistyczne itp. W podejściu The Networking Multinational akcent położony jest na możliwość mobilizowania znaczących zasobów i wpływania na rynki z myślą o własnym interesie, jednak jednocześnie zauważa się, że kontrola PM nad zasobami jest niekompletna. Pozytywną cechą PM ujętą w tej koncepcji są zdolności i kompetencje w zakresie mobilizowania i produktywnej eksploatacji zasobów. Podkreśla się, że zachowania strategiczne PM często wysuwają na pierwszy plan interes własny firmy, interes społeczny (dobrobyt) spychając na dalszy plan. W podejściu sieciowym nie zawarto explicite stwierdzeń na temat społecznej efektywności tak rozumianego PM. Można się jednak domyślać, że przynależność do sieci może stanowić barierę wejścia dla tych firm, które do sieci nie należą. Dostrzega się też, że niektóre sieci są zdominowane przez ograniczoną liczbę firm, które odnoszą nieproporcjonalne korzyści. Ponadto bycie uczestnikiem sieci może zwiększać siłę polityczną PM, zwłaszcza wtedy, gdy w sieci uczestniczą stosunkowo liczne filie danego PM, które może stosunkowo łatwo przenosić swoje operacje z jednego do drugiego kraju. PM w Otoczeniu Politycznym to ujęcie PM, w którym dostrzega się możliwość wpływania na politykę i instytucje z myślą bardziej o własnym interesie aniżeli o interesie społeczeństwa jako całości. Podobnie jak w poprzednim podejściu mamy tutaj do czynienia z dominacją interesu własnego nad interesem społecznym (dobrobytem). Mechanizmy, które kojarzą się z tą wizją PM to w szczególności zachowania typu rent-seeking oraz mobbing. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych rozważań można sformułować kilka wniosków uogólniających prowadzących do udzielenia odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule artykułu. Konkluzje te są następujące: Marian Gorynia ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu w latach 2008–2016, od 2021 roku prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego
PREV NEWSBiznes zbuduje cyfrowa tarcze. Ale czy jest na to gotowy
NEXT NEWSRefundacja skradzionych pieniedzy. Jak dziaaja polskie banki
Ile trzeba zarabiac by emerytura wyniosa 4000 z Konkretne kwoty
Od marca 2024 roku minimalna wysokosc emerytury wynosi 1781 z brutto co po odliczeniu podatkow daje 162328 z netto. Aby kwalifikowac sie do wyzszej emerytury musisz zarabiac odpowiednio wiecej. Jak zauwaza "Dziennik Gazeta Prawna" osiagniecie emerytury na poziomie 4000 z wymaga znaczaco wyzszych zarobkow.
Orlen i KGHM zozyy do prokuratury po kilka zawiadomien
W pockim koncernie samo nieuzasadnione zanizanie cen paliw i zaliczki na zakup ropy doprowadziy do powstania ponad 5 mld z strat. Z kolei lubinska spoka podejrzewa mozliwosc popenienia przestepstwa przy nabyciu covidowych maseczek.
By Tomasz FurmanBiznes zbuduje cyfrowa tarcze. Ale czy jest na to gotowy
Ustawa o Krajowym Systemie Cyberbezpieczenstwa bedzie firmy sporo kosztowac. Ale to niejedyny problem. Wielu przedsiebiorcow nie zdaje sobie bowiem nawet sprawy z czekajacych ich obowiazkow.
By Michał DuszczykRefundacja skradzionych pieniedzy. Jak dziaaja polskie banki
Wielka Brytania mocniej chroni pieniadze swoich obywateli przed cyberoszustami. Zgodnie z nowymi przepisami tamtejsze banki musza zwrocic ofiarom oszustw do 85 tys. funtow w ciagu pieciu dni. A jak jest w Polsce
By Janina BlikowskaSP500 i Nasdaq odrobiy straty
SP500 ktory zyska 10 proc. oraz Nasdaq Composite po zwyzce o 15 proc. odrobiy straty z poprzedniej sesji i maja najwieksza wartosc od konca wrzesnia. Srednia Przemysowa Dow Jones wzrosa o 04 proc.
SP500 waha sie przy szczytach. Wyniki kwartalne wyczekiwane
Wtorkowa sesja na Wall Street przyniosa odreagowanie po mocnej przecenie gownych indeksow poprzedniego dnia.