Powtarzaa aktorstwo to ogrom pracy. U niej takze ogrom bolu

Urodziła się 8 marca 1917 r. w Mińsku, ale dzieciństwo i młodość spędziła w Wilnie. Tam — wspólnie z młodszą siostrą Barbarą i bratem Edwardem — wychowała się w rodzinie o ziemiańskich tradycjach. Jako nastolatka nie wiązała swojej przyszłości z aktorstwem, zaczęła studia na wydziale rolnym wileńskiego uniwersytetu. Uczyła się też w szkole muzycznej i myślała o zostaniu polonistką. Wybuch II wojny światowej zastał ją i jej rodzinę w rodzinnym Wilnie. 22-letnia Hanna Skarżanka zdecydowała się wziąć w niej udział. Jeszcze przed wojną — w 1938 r. — wyszła za mąż za Stefana Czernika, kapitana Armii Krajowej o pseudonimie "Orwat". Małżeństwo jednak nie przetrwało, a Czernik do końca wojny był kilkukrotnie aresztowany przez Niemców, a później bolszewików. Został rozstrzelany w 1945 r. Przez cały ten czas żołnierze obu armii często odwiedzali wileński dom Skargów. W tym czasie przyszła aktorka zatrudniła się jako kelnerka w kasynie dla żołnierzy. Zbierała cenne informacje dla polskiego wywiadu wojskowego. Dodatkowo uczęszczała na zajęcia konspiracyjnego Studium Teatralnego kierowanego przez Mieczysława Szpakiewicza. "Profesorowie z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie prowadzili dla nas teorię, a aktorzy ćwiczenia praktyczne. To były trudne sprawy, bo trzeba było się bardzo pilnować i często zmieniać lokale" — wspominała po latach. — Od 1942 r. Skarżanka należała zresztą do Kedywu, czyli do kierownictwa dywersji Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Nosiła pseudonimy "Niura" lub "Aktorka". Brała też udział w akcji odbicia cichociemnego Eugeniusza "Freza" Chylińskiego z niemieckiego więzienia — mówiła na antenie Polskiego Radia historyczka teatru Joanna Godlewska. "Freza" aktorka odbijała, będąc już w zaawansowanej ciąży. Potem miała przewieźć go do bezpiecznego punktu w Wilnie. Przy każdym kolejnym puncie kontrolnym aktorka udawała bóle porodowe, wmawiając strażnikom, że spieszy się do szpitala położniczego. Akcja się udała. Jej córka Ewa, której ojcem był drugi mąż aktorki, dziennikarz radiowy Bolesław Ćwieciński, urodziła się 11 czerwca 1944 r. Nie tylko zresztą Hanna Skarżanka działała przeciwko okupantom. Jej młodsze rodzeństwo także brało czynny udział w walkach. Siostra Barbara była kierowniczką łączności na Wileńszczyźnie o pseudonimie "Ewa", a brat Edward należał do leśnego oddziału partyzantki Armii Krajowej (zmarł w 2017 r. w wieku 93 lat). Barbara jesienią 1944 r. wpadła w zasadzkę bolszewików i została zesłana do syberyjskiego łagru. Po wojnie Hanna Skarżanka wraz z małą córeczką, matką i bratem została przesiedlona z Wilna do Torunia, a potem przenosiła się do Olsztyna, Poznania i Łodzi. W końcu, po latach tułaczki, osiadła w Warszawie , na Mokotowie. Od razu rzuciła się w wir pracy w teatrze, by zapewnić utrzymanie swojej rodzinie (jej małżeństwo z Ćwiecińskim przeszło do historii zaraz po wojnie). Jednocześnie próbowała dowiedzieć się, co stało się z jej siostrą, ale przez pierwsze lata po wojnie wszystkie próby kończyły się fiaskiem. Występowała m.in. w sztukach Szekspira, Słowackiego, Żeromskiego i Dumasa. Do domu wracała późno, przez co nie spędzała czasu z córką. "Mało jej miałam dla siebie, ale taki już jest los aktorskich dzieci" — przyznawała po latach Ewa Skarżanka w wywiadzie dla miesięcznika "Pani". Przez lata matka i córka pisywały do siebie liściki, bo w codziennym życiu rozmijały się, a Ewę wychowywała mama aktorki. Mimo tego córka wspominała ją jako osobę ciepłą, uczynną i troskliwą. W ich domu pomieszkiwali znajomi aktorzy bez dachu nad głową, pojawiały się kolejne przygarniane zwierzęta. Aktorka nikomu nie odmawiała pomocy. — Nie ma świąt, nie ma niedzieli, nie ma wieczoru, nie ma poranków dla dziecka. Są tylko próby. To wszystko pochłania człowieka — wyznała Hanna Skarżanka podczas jednego z wywiadów dla Polskiego Radia. — Nie jest tak, jak niektóre dziewczynki sobie myślą, że jako aktorki będą miały piękne toalety, będą sławne i podziwiane przez wszystkich, będą miały samochód i jeździły za granicę. Nie, aktorstwo to wielkie wyrzeczenia i ogrom pracy. Ogrom pracy i — w jej przypadku — niekiedy ogrom bólu. Podczas wystawiania "Kordiana" w Teatrze Narodowym zdecydowała się zagrać z wybitym barkiem. Grała archanioła, a na jej kostium składały się ciężkie skrzydła. Jak wspominała później jej córka, Skarżanka wzięła środki przeciwbólowe, włożyła kostium i wyszła na scenę, grając tak dobrze, jak zwykle. Zemdlała dopiero za kulisami, po zakończonym przedstawieniu. Gdy zabrało ją pogotowie, okazało się, że ma zapalenie otrzewnej i wymaga operacji. W końcu, po kilku latach od wyjazdu z Wilna, aktorka i jej matka poznały prawdę o losie Barbary. Dawnym znajomym udało się nawiązać kontakt listowny z młodszą z sióstr. "Kiedy od cioci nadszedł pierwszy list na adres Teatru Polskiego, płakały całą noc, mama i babcia" — wspominała po latach córka aktorki. Hanna Skarżanka próbowała pomóc siostrze wrócić do kraju, ale droga do tego była bardzo długa i żmudna. Barbara Skarga wróciła do Polski dopiero w grudniu 1955 r. Po dekadzie spędzonej w trzech łagrach i kołchozie była zupełnie siwa. Poza niestrudzoną i docenianą w środowisku pracą na deskach warszawskich teatrów Hanna Skarżanka śpiewała w warszawskim kabarecie "Szpak", do którego zaangażował ją Jerzy Wasowski, zachwycony jej głosem. Wykonywała takie utwory jak "Milord", "Que Sera, Sera" czy "Nie wierzę piosence". Ponadto występowała w filmie i telewizji, m.in. w "Podróży za jeden uśmiech" , "Weselu" i "Doktorze Judymie". Gościnnie pojawiała się w komediach Stanisława Barei i podkładała głos królowej Kier w disnejowskiej animacji "Alicja w krainie czarów". Członkowie rodziny Skargów szli w jej ślady: aktorami zostali Edward oraz jego syn Piotr. Co więcej, Hanna Skarżanka na planie "Polowania na muchy" Andrzeja Wajdy spotkała się ze swoją córką Ewą, która ukończyła szkołę teatralną w 1967 r. W serialu "Ród Gąsieniców" z 1981 r. dołączyła do nich też córka Ewy, Katarzyna. Teraz karierę aktorską robi prawnuczka Hanny Skarżanki, a zarazem jej imienniczka — Hanna Skarga. Pod koniec lat 70. Hanna Skarżanka zrezygnowała z występów i skupiła się na działalności społecznej. Za namową ks. Jerzego Popiełuszki zaczęła działać w "Solidarności" i organizowała kameralne przedstawienia w kościołach oraz muzeach. Zapraszała znajomych z czasów teatralnych: Andrzeja Łapickiego, Gustawa Holoubka, Krzysztofa Kolbergera i Jerzego Zelnika. Nie mogła odmówić sobie występów i recytowała Norwida dla kilkudziesięciu zgromadzonych na widowni osób. W czasie stanu wojennego została kierowniczką artystyczną Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Pod koniec lat 80. powróciła na krótko na deski Teatru Ateneum i na ekrany. Jej ostatnim występem była niewielka rola w komedii "Papierowe małżeństwo" Krzysztofa Langa z 1991 r. Jej zdrowie pogorszyło się rok później. "Nagle zachorowała. Znalazła się w szpitalu, a wieści, które stamtąd dochodziły, były nie najlepsze. 8 listopada 1992 r. odeszła na zawsze. W wypełnionym po brzegi kościele św. Andrzeja Boboli na Rakowieckiej żegnano ją z wielkim żalem" — wspominał Witold Sadowy, z którym łączyła aktorkę przyjaźń jeszcze od lat 50. Materiał powstał dzięki współpracy Onet z partnerem — Narodowym Archiwum Cyfrowym, którego misją jest budowanie nowoczesnego społeczeństwa świadomego swojej przeszłości. NAC gromadzi, przechowuje i udostępnia fotografie, nagrania dźwiękowe oraz filmy. Zdigitalizowane zdjęcia można oglądać na nac.gov .pl.